Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 45

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 45
veru, tungumáls og umhverfísmyndar getur af sér átakamikla formgerð sem ögrar les- anda. Þetta gerist þó á sérstakan hátt hverju sinni og því fer fjarri að þetta séu allt mjög líkar bækur. VI Að sjálfsögðu er sköpun ögrandi formgerð- ar engin trygging fyrir góðu skáldverki, en þessi verk eru dæmi um að slík nýsköpun hafi útfært og endurnýjað list skáldsögunn- ar. Ég furða mig því á þeirri skoðun Gísla Sigurðssonar að „Hringsól Álfrúnar Gunn- laugsdóttur [hafi] verið ofmetið á þeim for- sendum að það sé gott í sjálfu sér að flækja formið og gera tilraun til að hræra öllum söguþræði saman“ (76). Ég hef hvergi séð dæmi þess að sagan sé ofmetin á slíkum forsendum. Gísli bætir því við að saga Álf- rúnar „hafi miklu fremur heppnast þrátt fyrir þessar flækjutilraunir, vegna þess að henni tekst að sveigja þær undir heildar- hugsun bókarinnar“ (76). Keimlíkt viðhorf til Gunnlaðar sögu Svövu Jakobsdóttur kemur fram í ritdómi Péturs Gunnarssonar um þá bók. Hann finnur að því að „hof- gyðjukaflamir“ orki á hann eins og „truflun í æsilegri sögu“ og að hann hafi þurft að „klóra sér í kollinum og marglesa efni sem stendur alveg fyrir utan söguþráðinn“; ekki sé hægt að biðja skáldsögulesanda um slík- an „greiða“: „Hér er einfaldlega komið að hinum heimsfrægu takmörkunum skáld- sögunnar.“9 Ef allir höfundar hefðu numið staðar við þessi landamæri, þá hefðu ekki til orðið mörg þeirra verka sem nú teljast stórvirki í skáldsagnagerð aldarinnar á Vesturlöndum. Gísla og Pétri yfirsést hvernig formgerð umræddra verka myndar grundvallarþátt í merkingarsköpun og heildarhugsun þeirra, kannski vegna þess að þeir eru svo upptekn- ir af að ímynda sér einhvem „almennan“ lesanda sem er alltaf á fömm; sem leggur frá sér söguna jafnskjótt og hann fær ekki greiða þjónustu hjá henni. Ekki verður bet- ur séð en að þeim „hænuhaus lesandans“ sem Guðbergur spaugar með í Önnu sé þarna skákað fram í fullri alvöru. Það eru sem betur fer til allskonar lesendur. Ef ævinlega hefði verið tekið mið af þeim lesendum einum sem aldrei vilja sleppa taki á hinum heimsfræga söguþræði, þá er ég hræddur um að ekki hefðu komið fyrir sjón- ir manns fjölmargar skáldsögur sem sæta tíðindum í íslenskri bókmenntasögu síð- ustu áratuga. Þær skáldsögur undanfarinna ára sem ég hef nefnt sérstaklega eru líklega ekki meðal þeirra sem auðlesnastar teljast. Sumar þeirra em raunar lítt „aðgengilegri" en sög- ur módernismans fyrir tveimur áratugum. Samt virðast þessar bækur hafa eignast marga lesendur. Skyldi „kerfíð“ hafa breyst og þeim lesendum fjölgað sem skemmta sér við fleira en „söguna“ (í þröngum skilningi þess orðs), eða kannski einmitt við það að taka skapandi þátt í þeirri tilurð sögu sem á sér stað við lestur?10 Ef sú er raunin er jafnframt ljóst að staða módernismans í skáldsagnagerð hefurbreyst; ef til vill hefur hann unnið sér vissan þegnrétt í bók- menntakerfinu, rétt eins og módernisminn í ljóðlist gerði á sjötta og sjöunda áratugn- um. Auk þeirra verðleika sem þær búa yfir hver um sig, eru það áðumefndar skáldsög- ur öðrum fremur sem unnið hafa úr mögu- leikum íslenskrar sagnalistar og jafnframt hafið skáldsöguna úr þeirri lægð sem hún féll í á síðari hluta áttunda áratugarins. Og TMM 1992:2 43
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.