Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 47

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 47
órætt afl mannlífsins. Sjálfsveran, sem birt- ist í höfuðpersónum þessara verka, reynir að finna sér virkan stað í sögu sinni, en formgerðin mótast af innri átökum, skynj- unum, minningum, hugarlífi, sem oft lýtur ekki lögmálum epískrar framrásar eða sam- fellu. Inn í frásögnina leitar óreiða tilfinn- ingalífs, tungumálið bregst við misrökleg- um áreitum og textinn verður svið hljóms og mynda sem láta ekki endilega undirskip- ast sögulegri framvindu. Þama hygg ég að við séum að nálgast samkenni helstu lista- verka í skáldsagnagerð síðasta áratugar: frásagnarhættir þeirra em sveigðir að myndmáli og lýrískri tjáningu. Athugasemdir og tilvitnanir 1. I greininni „Fyrsta nútímaskáldsagan og módem- isminn" í hausthefti Skímis 1988 fjalla ég meðal annars um Tómas Jónsson metsölubók (1966) eftir Guðberg Bergsson sem verk er skipti meg- inmáli í tilurð samfellds módemísks viðmiðs í íslenskri skáldsagnagerð (en ekki í íslenskum bókmenntum almennt, eins og skilja má af orðum Páls Valssonar í nýlegri bók hans, þar sem hann kveður mig þeirrar skoðunar að „eiginlegar nú- tímabókmenntir verði ekki til að neinu marki fyrr en með Tómasi Jónssyni metsölubók [ . . . ]“. Þögnin er eins og þaninn strengur. Þróun og samfella í skáldskap Snorra Hjartarsonar (Stu- dialslandica48). Reykjavík 1990.Bls. 15).Mód- emismi mddi sér talsvert fyrr til rúms í bæði ljóðlist og smásagnagerð. 2. Hér er gert ráð fyrir hugmyndum og viðhorfum sem rikjandi vom á þeim tíma. Sögulegt sköpulag skáldsögunnar er að sjálfsögðu skilyrt af sjónar- hóli þess sem les í breiðum dráttum, þannig að jafnskjótt og einhver tekur t.d. að skilja ýmis verk Þórbergs Þórðarsonar sem „skáldsögur" breytist mynd þess túlkanda af þróun skáldsagnagerðar. En sé mið tekið af bókmenntalegum viðtökum á hverjum tíma, viðteknum hugmyndum um hvað sé „skáldsaga“, verður að líta á verk Þórbergs sem andófsumbrot í sagnalist sem á sköpunartíma sínum sækir sér meðal annars afl í það að vera „ekki skáldsaga“. Sjá varðandi Þórberg grein mína „Baráttan gegn vemleikanum" í hausthefti Skírnis 1989 (bls. 293-314), og grein Péturs Gunnarssonar, „Þórbergur og skáldsagan" í Tímariti Máls og menningar 1989:3 (bls. 319- 325). 3. Guðbergur Bergsson: Anna. Reykjavík (Helga- fell) 1969. Bls. 249. 4. Gísli Sigurðsson: „Frá formi til frásagnar. Munn- menntir, bókmenntasaga og íslenskur sagna- skáldskapur 1980-1990“, TTmarit Máls og menningar 1992:1. Bls. 69-78. Eftirleiðis verður vísað til þessarar greinar með blaðsíðutali í svig- um innan meginmáls. 5. HalldórGuðmundsson: „Sagan blífur. Sitthvaðum frásagnarbókmenntir síðustu ára“, Timarit Máls og menningar 1991:3. Bls. 50 og 51. Frekari blaðsíðuvísanir í þessa grein eru innan megin- máls. 6. Nefna má hér sem dæmi viðhorf Johns Barths, Umbertos Ecos, Suzi Gablik og Fredrics Jamesons, sbr. grein mína, „Hvað er póstmódem- ismi? Hvernig er byggt á rústum?“, Tímarit Máls og menningar 1988:4. Bls. 436-437 og 442-447. 7. Sbr. greinar hans, „Markaður, ríki, bókmenntir" og „Blekking og þekking“ í Myndir á sandi, Reykjavík (Bókmenntafræðistofnun Háskóla Is- lands) 1991. Bls. 14-54. 8. Sbr. umrædda grein mína, „Myndbrot frá bam- æsku. í tilefni af sögum Gyrðis Elíassonar". Skírnir 1990, hausthefti. Bls. 473. í greininni vitna ég (bls. 472) f viðtal við Helgu Kress þar sem hún segir unga karlhöfunda hafa orðið fyrir áhrifum af Jóni Oddi og Jóni Bjama. Hún segir ekki að þessir höfundar sæki sjálfa hugmyndina að bemskusögum sínum til Guðrúnar Helgadótt- ur, þannig að „kenningu" sína hefur Gísli ekki sótt til Helgu frekar en mín. 9. Pétur Gunnarsson: [Ritdómur um Gunnlaðar sögu]. Skímir 1988, vorhefti. Bls. 202. 10. Ég er hér ekki að gefa í sky n að lesandi sé endilega óvirkur er hann les t.d. hefðbundna raunsæissögu, en þær sögur sem ég vísa til búa yfir formgerð sem gerir kröfur til lesandans um róttæka þátttöku í samfellingu þeirra þráða og brota sem úr verður saga. TMM 1992:2 45
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.