Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 47

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Síða 47
órætt afl mannlífsins. Sjálfsveran, sem birt- ist í höfuðpersónum þessara verka, reynir að finna sér virkan stað í sögu sinni, en formgerðin mótast af innri átökum, skynj- unum, minningum, hugarlífi, sem oft lýtur ekki lögmálum epískrar framrásar eða sam- fellu. Inn í frásögnina leitar óreiða tilfinn- ingalífs, tungumálið bregst við misrökleg- um áreitum og textinn verður svið hljóms og mynda sem láta ekki endilega undirskip- ast sögulegri framvindu. Þama hygg ég að við séum að nálgast samkenni helstu lista- verka í skáldsagnagerð síðasta áratugar: frásagnarhættir þeirra em sveigðir að myndmáli og lýrískri tjáningu. Athugasemdir og tilvitnanir 1. I greininni „Fyrsta nútímaskáldsagan og módem- isminn" í hausthefti Skímis 1988 fjalla ég meðal annars um Tómas Jónsson metsölubók (1966) eftir Guðberg Bergsson sem verk er skipti meg- inmáli í tilurð samfellds módemísks viðmiðs í íslenskri skáldsagnagerð (en ekki í íslenskum bókmenntum almennt, eins og skilja má af orðum Páls Valssonar í nýlegri bók hans, þar sem hann kveður mig þeirrar skoðunar að „eiginlegar nú- tímabókmenntir verði ekki til að neinu marki fyrr en með Tómasi Jónssyni metsölubók [ . . . ]“. Þögnin er eins og þaninn strengur. Þróun og samfella í skáldskap Snorra Hjartarsonar (Stu- dialslandica48). Reykjavík 1990.Bls. 15).Mód- emismi mddi sér talsvert fyrr til rúms í bæði ljóðlist og smásagnagerð. 2. Hér er gert ráð fyrir hugmyndum og viðhorfum sem rikjandi vom á þeim tíma. Sögulegt sköpulag skáldsögunnar er að sjálfsögðu skilyrt af sjónar- hóli þess sem les í breiðum dráttum, þannig að jafnskjótt og einhver tekur t.d. að skilja ýmis verk Þórbergs Þórðarsonar sem „skáldsögur" breytist mynd þess túlkanda af þróun skáldsagnagerðar. En sé mið tekið af bókmenntalegum viðtökum á hverjum tíma, viðteknum hugmyndum um hvað sé „skáldsaga“, verður að líta á verk Þórbergs sem andófsumbrot í sagnalist sem á sköpunartíma sínum sækir sér meðal annars afl í það að vera „ekki skáldsaga“. Sjá varðandi Þórberg grein mína „Baráttan gegn vemleikanum" í hausthefti Skírnis 1989 (bls. 293-314), og grein Péturs Gunnarssonar, „Þórbergur og skáldsagan" í Tímariti Máls og menningar 1989:3 (bls. 319- 325). 3. Guðbergur Bergsson: Anna. Reykjavík (Helga- fell) 1969. Bls. 249. 4. Gísli Sigurðsson: „Frá formi til frásagnar. Munn- menntir, bókmenntasaga og íslenskur sagna- skáldskapur 1980-1990“, TTmarit Máls og menningar 1992:1. Bls. 69-78. Eftirleiðis verður vísað til þessarar greinar með blaðsíðutali í svig- um innan meginmáls. 5. HalldórGuðmundsson: „Sagan blífur. Sitthvaðum frásagnarbókmenntir síðustu ára“, Timarit Máls og menningar 1991:3. Bls. 50 og 51. Frekari blaðsíðuvísanir í þessa grein eru innan megin- máls. 6. Nefna má hér sem dæmi viðhorf Johns Barths, Umbertos Ecos, Suzi Gablik og Fredrics Jamesons, sbr. grein mína, „Hvað er póstmódem- ismi? Hvernig er byggt á rústum?“, Tímarit Máls og menningar 1988:4. Bls. 436-437 og 442-447. 7. Sbr. greinar hans, „Markaður, ríki, bókmenntir" og „Blekking og þekking“ í Myndir á sandi, Reykjavík (Bókmenntafræðistofnun Háskóla Is- lands) 1991. Bls. 14-54. 8. Sbr. umrædda grein mína, „Myndbrot frá bam- æsku. í tilefni af sögum Gyrðis Elíassonar". Skírnir 1990, hausthefti. Bls. 473. í greininni vitna ég (bls. 472) f viðtal við Helgu Kress þar sem hún segir unga karlhöfunda hafa orðið fyrir áhrifum af Jóni Oddi og Jóni Bjama. Hún segir ekki að þessir höfundar sæki sjálfa hugmyndina að bemskusögum sínum til Guðrúnar Helgadótt- ur, þannig að „kenningu" sína hefur Gísli ekki sótt til Helgu frekar en mín. 9. Pétur Gunnarsson: [Ritdómur um Gunnlaðar sögu]. Skímir 1988, vorhefti. Bls. 202. 10. Ég er hér ekki að gefa í sky n að lesandi sé endilega óvirkur er hann les t.d. hefðbundna raunsæissögu, en þær sögur sem ég vísa til búa yfir formgerð sem gerir kröfur til lesandans um róttæka þátttöku í samfellingu þeirra þráða og brota sem úr verður saga. TMM 1992:2 45
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.