Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 66

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Side 66
Tíminn í myndinni hefur líka valdið okk- ur heilabrotum. Þótt tíminn sé kyrr er hann stöðugt rofinn af snöggum hreyfingum. Af þeim sökum hefur okkur dottið í hug að myndefnið sem dregið hefur verið upp sé tengt nóttinni, næturtilfinningu eða draum- um, því að í hugarheimi okkar eru nóttin og draumur kyrrð, hvíld á hreyfíngu. Hvers vegna er myndin þá ekki höfð ein- lit, bara svört eins og nóttin? Það stafar af því að þetta er ekki óhlut- bundin mynd. Á henni eru mannverur eða formtákn sem koma í staðinn fyrir þær. Það að myndin er aðeins í tveimur litum, svörtum og hvítum, einfaldar kannski hlut- ina fyrir sjónina (henni er léttara að skoða tvo liti en marga hlið við hlið eða marga liti, hvem í öðrum eða í gagnsæi) en þetta auð- veldar manni ekki skilninginn. Tvílit mynd getur verið jafn flókin fyrir vitið og sú sem er marglit og saman sett hvað litina varðar. Hið einfalda er ekki einfalt. Það verður leitt í ljós síðar í þessum orðum. Ef við skoðum myndina örlítið nánar og leiðum hugann frá litunum, sjáum við strax að á henni em tvær verur: önnur til hægri, hin til vinstri. í fljótu bragði virðast vemm- ar vera mannverur, en þær eru afar stílfærð- ar. Líklega er þetta fremur „innihald“ eða túlkun mannverunnar en beinlínis ytri form hennar, þ.e.a.s. þau sem við getum séð með bemm augum. Þess vegna er stíllinn örlítið í anda expressjónismans. Málarar sem að- hylltust hann reyndu að lýsa svonefndum „innri alheimi". Málarinn beitir innsæi sínu við gerð verksins. Og innsæið er tíu sinnum betra en það að vita, ef marka má ummæli málarans Nolde. Við látum því sem vind um eyrun þjóta þótt einhver segi sem þykist vita hvemig formgerð mannsins er, bæði sú innri og ytri: „Svona eru ekki neinar Iifandi vemr.“ Þær eru ekki þannig í útliti eða að innri gerð heldur aðeins í innsæi listmálarans. Innsæið er hverjum manni eðlisbundið og verður að lúta stílvilja eða formskyni hvers og eins. Þannig skynjum við og skiljum myndina á okkar hátt en ekki algerlega eftir höfði málarans. Jafnt er á komið með verunum hvað litinn varðar, báðar eru í svörtu og hvítu. Aftur á móti er útlit þeirra gerólíkt, formin eða formgerðin. Sú til hægri er mýkri, línumar em bognari. Þær bylgjast. Hin veran er öllu hvassari. Hún er úr þrihymdum formum sem liggja á ýmsa vegu. Auk þess er hún á hreyfingu. Hún stefnir að hinni verunni, sem situr kyrr. Bylgjurnar koma ekki til móts við hvössu formin. Við sjáum því að í myndinni er hreyfing frá vinstri til hægri. Veran til vinstri leitar á hina og hún er þegar komin talsvert frá vinstri hlið myndarinnar. Hún er ekki að leggja af stað. Hún hefur þegar stigið nokkur skref í átt til hinnar. Myndin er ekki aðeins köld eða vits- munaleg niðurröðun forma. í henni er ákveðin tilfinning. Hún lýsir eflaust sál- rænu ástandi með táknum eða vinnubrögð- um sem gefa áhorfandanum tækifæri til þess að túlka efni hennar og innihald. Að vísu er hún ekki í dæmigerðum ex- pressjónískum stíl. Hún er blönduð. Af þeim sökum drögum við þá ályktun að hún hafi verið gerð á síðari hluta þessarar aldar, ekki fyrri helmingi hennar, þegar hinn hreini expressjónismi ríkti. Vegna áleitni verunnar til vinstri (heldur hún með táknrænum hætti á hjartanu í lófa tilfinninganna?) sjáum við að hún er líklega í eðli sínu athafnasöm og lætur ekki við neitt sitja. Hin táknveran er í kyrrstöðu og lætur við það sitja að hreyfingin komi til a 64 TMM 1992:2
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.