Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 66

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Page 66
Tíminn í myndinni hefur líka valdið okk- ur heilabrotum. Þótt tíminn sé kyrr er hann stöðugt rofinn af snöggum hreyfingum. Af þeim sökum hefur okkur dottið í hug að myndefnið sem dregið hefur verið upp sé tengt nóttinni, næturtilfinningu eða draum- um, því að í hugarheimi okkar eru nóttin og draumur kyrrð, hvíld á hreyfíngu. Hvers vegna er myndin þá ekki höfð ein- lit, bara svört eins og nóttin? Það stafar af því að þetta er ekki óhlut- bundin mynd. Á henni eru mannverur eða formtákn sem koma í staðinn fyrir þær. Það að myndin er aðeins í tveimur litum, svörtum og hvítum, einfaldar kannski hlut- ina fyrir sjónina (henni er léttara að skoða tvo liti en marga hlið við hlið eða marga liti, hvem í öðrum eða í gagnsæi) en þetta auð- veldar manni ekki skilninginn. Tvílit mynd getur verið jafn flókin fyrir vitið og sú sem er marglit og saman sett hvað litina varðar. Hið einfalda er ekki einfalt. Það verður leitt í ljós síðar í þessum orðum. Ef við skoðum myndina örlítið nánar og leiðum hugann frá litunum, sjáum við strax að á henni em tvær verur: önnur til hægri, hin til vinstri. í fljótu bragði virðast vemm- ar vera mannverur, en þær eru afar stílfærð- ar. Líklega er þetta fremur „innihald“ eða túlkun mannverunnar en beinlínis ytri form hennar, þ.e.a.s. þau sem við getum séð með bemm augum. Þess vegna er stíllinn örlítið í anda expressjónismans. Málarar sem að- hylltust hann reyndu að lýsa svonefndum „innri alheimi". Málarinn beitir innsæi sínu við gerð verksins. Og innsæið er tíu sinnum betra en það að vita, ef marka má ummæli málarans Nolde. Við látum því sem vind um eyrun þjóta þótt einhver segi sem þykist vita hvemig formgerð mannsins er, bæði sú innri og ytri: „Svona eru ekki neinar Iifandi vemr.“ Þær eru ekki þannig í útliti eða að innri gerð heldur aðeins í innsæi listmálarans. Innsæið er hverjum manni eðlisbundið og verður að lúta stílvilja eða formskyni hvers og eins. Þannig skynjum við og skiljum myndina á okkar hátt en ekki algerlega eftir höfði málarans. Jafnt er á komið með verunum hvað litinn varðar, báðar eru í svörtu og hvítu. Aftur á móti er útlit þeirra gerólíkt, formin eða formgerðin. Sú til hægri er mýkri, línumar em bognari. Þær bylgjast. Hin veran er öllu hvassari. Hún er úr þrihymdum formum sem liggja á ýmsa vegu. Auk þess er hún á hreyfingu. Hún stefnir að hinni verunni, sem situr kyrr. Bylgjurnar koma ekki til móts við hvössu formin. Við sjáum því að í myndinni er hreyfing frá vinstri til hægri. Veran til vinstri leitar á hina og hún er þegar komin talsvert frá vinstri hlið myndarinnar. Hún er ekki að leggja af stað. Hún hefur þegar stigið nokkur skref í átt til hinnar. Myndin er ekki aðeins köld eða vits- munaleg niðurröðun forma. í henni er ákveðin tilfinning. Hún lýsir eflaust sál- rænu ástandi með táknum eða vinnubrögð- um sem gefa áhorfandanum tækifæri til þess að túlka efni hennar og innihald. Að vísu er hún ekki í dæmigerðum ex- pressjónískum stíl. Hún er blönduð. Af þeim sökum drögum við þá ályktun að hún hafi verið gerð á síðari hluta þessarar aldar, ekki fyrri helmingi hennar, þegar hinn hreini expressjónismi ríkti. Vegna áleitni verunnar til vinstri (heldur hún með táknrænum hætti á hjartanu í lófa tilfinninganna?) sjáum við að hún er líklega í eðli sínu athafnasöm og lætur ekki við neitt sitja. Hin táknveran er í kyrrstöðu og lætur við það sitja að hreyfingin komi til a 64 TMM 1992:2
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.