Gripla - 20.12.2007, Page 69
-
1. Inngangur
Talið er að skinnhandritið AM 561 4to hafi verið skrifað um 1400. Á því er ein
rithönd en skrifarinn er ókunnur. Handritið hefur nú að geyma þrjár sögur á 41
blaði: Reykdæla sögu sem er á bl. 1r–16v, Gull-Þóris sögu (Þorskfirðinga
sögu) á bl. 16v–32r og Ljósvetninga sögu á bl. 32v–41v. Allar eru sögurnar
skörðóttar, bæði vegna þess að blöð hafa týnst úr handritinu og vegna þess að
síður hafa verið skafnar upp.
Varðveisla Ljósvetninga sögu er nokkuð sérstök en hún er varðveitt í
tveimur gerðum sem yfirleitt eru kallaðar A-gerð og C-gerð og er töluverður
munur á þeim í vissum hlutum sögunnar en annars eru þær að mestu sam-
hljóða.2 Sagan er einnig merkileg fyrir þá sök að í C-gerð eru fjórir þættir sem
sumir fræðimenn telja að séu samdir sérstaklega og komi söguþræði Ljósvetn-
inga sögu ekki beint við, þ.e. að þeir séu innskot (sjá t.d. ÍF10:xxiii). Þetta eru
Sörla þáttur, Ófeigs þáttur, Vöðu-Brands þáttur og Þórarins þáttur ofsa. Þrír
fyrstnefndu þættirnir eru framarlega í sögugerðinni (5.–12. kafli), en Þórarins
þáttur ofsa er síðasti kafli hennar (32. kafli).3 Sömu fræðimenn hafa einnig
haldið því fram að þar sem gerðunum ber illa saman hafi C-gerð verið um-
samin og A-gerðin sé eldri, en aðrir halda því fram að það sé A-gerð sem hafi
verið umsamin – eða öllu heldur stytt – og C-gerðin sé eldri (sjá Andersson
1964:165, 2006:120).
GUÐVARÐUR MÁR GUNNLAUGSSON
AM 561 4TO OG LJÓSVETNINGA SAGA1
1 Þessi grein er byggð á fyrirlestri sem var fluttur á Þingeyjarþingi, sagnaþingi í héraði, á Laug-
um í Reykjadal á vegum Stofnunar Sigurðar Nordals 14. ágúst 2005.
2 Hér á eftir er miðað við kaflaskiptingu C-gerðar (sjá Ísl. 1830:11–112, Ljósv. 1880:113–255
og Ísl. 1986:1655–1716, 2259–61).
3 Nokkrir útgefendur sögunnar hafa af þessum sökum prentað þessa þætti sérstaka og þar með
verið ósammála skrifurum á 15. og 17. öld.
Gripla XVIII (2007): 67–88.