Gripla - 20.12.2007, Qupperneq 75

AM 561 4TO OG LJÓSVETNINGA SAGA
setur þá umræðu í samhengi við kenningar um sagnfestu og bókfestu (sjá
Björn Sigfússon 1937:38).
Hallvard Magerøy (1957:89) tók undir með Birni að C-gerðin væri um-
samin að hluta og þáttunum skotið inn í hana. Það sama gerðu Grímur M.
Helgason og Vésteinn Ólason (Ísl. 1971:xi). Guðni Jónsson tók einnig undir
þessa skoðun varðandi þættina (Ísl. 1947:vii–ix). Áður hafði Benedikt Sveins-
son viðrað þá skoðun að þættirnir væru innskot (Ljósv. 1921:vii–viii). Theo-
dore M. Andersson (1964:165, Andersson og Miller 1989:70–73) mótmælti
hins vegar þessari kenningu Björns og taldi að A-gerðin væri stytt (umsamin)
að hluta og þáttunum hafi ekki verið skotið inn í söguna (C-gerð) eftir á.
Í fyrsta hluta Ljósvetninga sögu (Þorgeirs þætti og sona hans) eru gerðir
hennar líkar og einnig aftast í Guðmundar sögu ríka, þ.e. í 19.–21. kafla, en
ólíkar í 13.–18. kafla. Það eru því fyrst og fremst frásögnin af viðskiptum Guð-
mundar ríka og Þóris Helgasonar (13.–18. kafli) og fyrri hluti frásagnarinnar
um aðför Guðmundar að Þorkeli hák (18. kafli) sem eru ólík milli gerða. Allur
samanburður er þó vandkvæðum bundinn því að A-gerðin er ekki heil sem
kemur til af því að AM 561 4to er skert eins og áður hefur komið fram.
Munur gerðanna í 13.–18. kafla felst bæði í því að C-gerðin er lengri en A-
gerðin og röð efnisþátta er ekki sú sama. Hér verður ekki athugað nánar hver
orsökin kunni að vera en benda má á að mismunandi röð efnisþátta gæti verið
afleiðing af því að röð blaða í handriti hafi brenglast áður en það var skrifað
upp, en það skýrir ekki ólík efnisatriði eða mismunandi orðalag nema að litlu
leyti eða mislangan texta í gerðunum tveimur. Theodore M. Andersson telur
hins vegar að ritstjóri A-gerðar hafi stytt söguna vegna þess að hann var fyrst
og fremst áhugasamur um viðskipti Guðmundar ríka og Ljósvetninga og fer af
þeim sökum á hlaupum yfir atriðin þar sem Þórir Akraskegg kemur við sögu
(hann heitir reyndar Þorgils Akrakarl í A-gerð); jafnframt hafi ritstjóri A-
gerðar verið kunnugur í Hörgárdal og þess vegna breytt nöfnum til samræmis
við sagnir á því svæði (sjá Andersson og Miller 1989:70–73).
Hér verður ekki farið nánar út í þá sálma að ræða um bókfestu og sagnfestu
eða hvor gerð Ljósvetninga sögu kunni að vera upprunalegri, enda er til-
gangurinn með þessari grein annar, eða að sýna fram á með athugun á kvera-
skiptingu að síðari hluti sögunnar (Eyjólfs saga og Ljósvetninga og Þórarins
þáttur ofsa) hafi aldrei verið í AM 561 4to.
73