Skáldskaparmál - 01.01.1994, Blaðsíða 17

Spássíukrot
15
•ctdút*-’
i.\M Ilíhvv'/ i/VCÍLV UCttlUAUfrDtAUCnWl##.!
7- ADVllKlMRí^iWUÍ .'ítNt^ Í- • ;.....
t * f.NVtlCnXyjAAUW.VhÚlCUtíKlClLV^ /- V ■SWiJ’/*
.. ílPrAIlVV*VVlÐhHm\^UUA0«.\MnhUiAUhO H
( iJVA.VU lA\WAD«amjtNIV<hVWÍ*i)teN£ÍUMtWWAi;
A -AtM&OtuS'ff v'iAUHNOfnR.CAtlAUtlftt'JíCtt,V'. :7} -
VtN^WAl-qDAWOLVfibTecwtóvC -------
í^^wy iMAbytMttNM vttuwovivhw
KVlí
WRIA*^
Ilf híWlAVDlíUN mifAtlfe OAIltó
ttfc.V.'tlVlCtAClNVíUvMdVVAlCflAtAtf’ ^
Mynd 1: Terentius: Phormio (4.-5. öld). Vatican Library 3226: Codex Bembinus, fol. 66v.
Mælendamerkingar: Grískir stafir á vinstri spássíu og inni í textanum. Efst er skrá yfir hlutverk og
samsvarandi grísk tákn. (Myndin er birt með leyfi Biblioteca Apostolica Vaticana).
frá fjórðu öld, hið svo kallað CodexBembinus(sjá Prete 1970 og myndnr. 1). Verkið
er dálítið frábrugðið öðrum Terentiusar handritum þar sem notaðir eru stórir stafir
og stakir grískir stafir fyrir mælendanöfn. Hér er þessum stöfum komið fyrir á
vinstri spássíunni, nálægt textanum. Þegar tveir mælendur tala í sömu línu er nafn
annars sett inn í textann fyrir framan orðin sem hann á að segja. Sama aðferð er
notuð í Konungsbók eddukvæða þótt ólíklegt sé að Codex Bembinus hafi haft áhrif
á edduhandritin eða þau handrit sem hér verða til umfjöllunar. Það kemur frá
Ítalíu og í yngri handritum af verkum eftir Terentius eru hvorki spássíurnar né
grísk tákn notuð á sama hátt.
Notkun spássíumerkinga í samtalsverkum og leikritum var einkum áberandi í
Norður-Frakklandi og á Bretlandi snemma á miðöldum. Elsta dæmi um þetta er
í elleftu aldar handriti frá Norður-Frakklandi í verki á latínu sem heitir Semiramis
(BN, f. lat. 8121A, fol. 30r-32v; sjá mynd nr.2).u Verkið er gefið út af Peter
Dronke í bókinni Poetic individuality in theMiddle Ages (1986, 66-75), og íjallar
um uppvakningu anda Semiramis. Semiramis var fræg fyrir að hafa verið nauðgað
af guðinum Júpíter, og verkið sjálft er sambland af svarta-galdri og brengluðum
losta. Eins og Dronke bendir á, kallar verkið á leikræna tilburði af einhverju tagi.
Honum finnst líklegt að leikarar í verkinu hafi verið a.m.k. þrír eða fjórir, líklega
námsmenn (Dronke 1986, xxix-xxx).
Annars staðar bendir Dronke á annað verk á latínu sem birtist fyrst í handrits-
broti frá síðari hluta tólftu aldar, þ.e.a.s. latneska kómedían, De nuntio sagaci, eða
„Hinn skarpvitri sendiboði“ (BMMS, Add. 49368, fol. 47r— 50v; sjá myndnr.3).12
11 1 þessu verki, sem ekki er heilt, eru skammstafanir fyrir mælendur ritaðar á vinstri spássíur: ,A“
fyrir Augur, „a“ fyrir guðinn Apollo, og „S“ fyrir Semiramis.
12 Verkið er varðveitt í þrettán öðrum handritum, en aðeins þrjú þeirra eru frá fjórtándu öld:
Vaticanus Lat. 1602, fol. 49v-55r (frá miðri fjónándu öld), Zurich, Zentralbibliothek, Turicensis
C 103, fol. 38r-42r (seint á fjórtándu öld), og Vienna, Oesterreichische Nationalbibliothek,
Vindobonesis 303, fol. 112v-l 15v (frá lokum fjórtándu aldar). Það er greinilegt að spássíumerk-
ingar eru líka notaðar í síðastnefnda handritinu. Sjá Rossetti 1980, 51-61, og Bertini 1980, II,
milli bls.127 og 129.