Skáldskaparmál - 01.01.1994, Blaðsíða 67

Sannyrði sverða
65
magnast hjá Vatnsfirðingum. Tími hetjudauðans heyrir fortíðinni til og á 13. öld
kjósa menn frekar lífið en dauðann, sé á því kostur.75 Sjónarhornið er enn hjá
sonum Þorvalds. Þeir sjá mennina snúa ofan á Kvígandseyri ofanverða og vita nú
hvers von er. Þeir eru liðfærri og Ieggja menn til „að þeir skyldu undan ríða.“ (337)
Þórður Þorvaldsson hefur hingað til birst í sögunni sem hrottafenginn vígamaður
en sýnir nú að hann er líka eldri bróðir og umhyggja hans fyrir litla bróður sínum
er greinileg þegar hann stingur upp á að Snorri einn riði undan .Jiinum besta
hesti“. En þær viðræður verða ekki lengri því að Sturlu og menn hans ber nú að.
Sýnir Sturla Þórðarson mannþekkingu sína þegar hann leggur út af atburðunum
með þessum orðum: „Fór þá sem jafnan að þeim verður seint um tiltekjur er úr
vöndu eiga að ráða en hina bar skjótt að er öruggir voru í sinni ætlan en skunduðu
þó ferðinni." (337) Þetta eru napurleg orð, einkum ef litið er til þess að Sturlu
eru sjálfum jafnan hugleikin örlög þeirra er úr vöndu eiga að ráða. Og þó að orð
hans vísi einkum til Vatnsfirðinga á þessari stundu munu þau seinna rætast á
banamanni þeirra, Sturlu Sighvatssyni.
Nú hefjast stuttar samningaviðræður sem lýkur þegar Sturla Sighvatsson sér
liðsauka nálgast. Sendir hann þá Vatnsfirðingum þau boð að nú „mun ekki griða
kostur.“ (337) Þá skriftast þeir eins og kristnum mönnum ber þegar dauðinn
nálgast. Er Sturla hefur lokkað tvo af Vatnsfirðingum út úr garðinum og tekið
höndum eru þeir átta eftir í garðinum. Þá nemur Sturla Þórðarson stað og tekur
við að lýsa þeim af mikilli nákvæmni sem svipar til lýsingar Helga Harðbeinssonar
á aðfararmönnum sínum.76 Sú lýsing á ekki sinn líka í íslendinga sögu. Fleiri
dæmi eru þó um að Sturla nemi stað til að lýsa mönnum áður en þeir falla77 enda
er sjónarhorn hans jafnan hjá þeim sem verða fyrir ofbeldi. Ekkert annað dæmi
kemst þó í hálfkvisti við lýsingu hans á Vatnsfirðingum og fylgdarmönnum þeirra.
Hæst ber lýsingu Sturlu á Snorra Þorvaldssyni:
Snorri var átján vetra. Hann var vænn maður og ljós á hár og rétthár og vel vaxinn og
kurteis í ferð, hár meðalmaður að jöfnum aldri og fræknlegur, heitfastur og fagurorður
og kallaði mjög sinn þá er hann talaði við, óhlutdeilinn en ef hann lagði nokkuð til
varð hann að ráða við hvern sem hann átti ella fýlgdi ber óhæfa. (337)
Þessi lýsing er skemmtilega raunsæ og greinilegt að Sturla lýsir hér manni sem
hann þekkti en er ekki að draga upp helgimynd. Vitað er að Sturla var með Þórði
í jólaveislu á Reykjaholti jólin 1226 (315) og fráleitt er að hann hafi þá ekki þekkt
Snorra enda voru þeir jafnaldra og Sturla alinn upp hjá tengdaföður Þorvalds
Vatnsfirðings, Snorra Sturlusyni.78 En hvernig hefur Snorri Þorvaldsson verið?
Fyrir utan að vera glæsimenni í útliti er Snorri „fagurorður og kallaði mjög sinn
75 Þetta þarf ekki að vera í neinni mótsögn við birtingarform hetjuskaparins í íslendinga sögu, þ.e.
æðmleysi og hugprýði gagnvart dauðanum. Kappar Islendinga sögu kjósa lífið fremur en
dauðann en reyna að sýna hetjulund sína í dauðanum.
76 Björn M. Ólsen, „Um Sturlungu", bls. 427—428.
77 Gunnar Karlsson, „Siðamat íslendinga sögu“, bls. 219.
78 Guðrún Ása Grímsdóttir, „Sturla Þórðarson“, bls. 11-12.