Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Page 37

Álftavíkurfjall og Álftavík
gerði kringum beitarhús sem víða sjást leif-
ar af, t.d. á Héraði. Sandijara er í víkinni
og klettar umhverfís hana hvarvetna á
landi.
Ytri Alftavík tekur við norðaustan
Stigahlíðar. Sú vík er fjölbreytilegri og
öllu merkari en hin innri og var byggð ein-
um bæ 74 ár á 19. öld og fram yfír aldamót-
in.
Þessi vík, eða strandlengja réttara sagt,
er um 2 km á breidd frá Stigahlíð og út að
Hafnarnesflugum. Upp af síðarnefndu
flugunum rís Alftavíkurtindur, merkileg-
asta íjall á þessum slóðum og síðar verður
vikið að.
Landslag á þessari jörð er margbreyti-
legt og svo sérstætt að margur mundi kalla
það undarlegt. Innst er Stigahlíðin, trölls-
legt rof í Miðmundafjalli með tveim
göngurákum, Tóarrák allhátt frá sjó og
Urðarrák ofar. Við sjóinn er malaríjara,
Langamöl kölluð. Þegar henni sleppir tek-
ur við höfði fram í sjó og upp með honum
langur vogur og fremur mjór að Folalda-
bási. Þar var þrautalending, notuð þegar
ófært var inn í aðallendinguna sem brátt
verður nefnd. Framan við Folaldabás miðj-
an er hár klettur sem Mávastapi nefnist.
Þar er gott til mávseggja á vorin. Utan við
básinn er Bæjarfjara. Þetta er klettafjara
sem aðeins er gengt í á einum stað, og ekki
var hægt að ná fé úr henni þegar brimaði.
Þá var það dauðadæmt.
Ut með snarbrattri fjallshlíð vaxinni
lyngi og móagrasi liggur hjalli upp af sjó
gróinn vel, kannski 20-30 metra hár. A
þessum hjalla var túnið, ekki stórt en þó dá-
vænt á gamlan mælikvarða, fóðraði kú og
kálf og nokkra tugi kinda. Arið 1900 voru
á jörðinni 40 kindur, en nautgripir engir
skráðir, túnið 1,3 ha og taðan 48 hestburðir,
en útheyskapur enginn. Hann var aldrei
annað en á ræpum, aðallega í svokallaðri
Norskulág, út með sjónum utan við túnið,
og gontur í brekkum. Bærinn stóð á sjávar-
bakkahorni æðibröttu en ekki mjög háu nið-
ur í tjöruna. Þar var enn slóð niður í Lotnu-
ijöruna þegar ég, ásamt þremur öðrum, gekk
þar um fyrir 19 árum (sjá Jólablað Austur-
lands 1977), en uppi á bakkanum bæjarrúst-
ir með glögglegum veggjabrotum. Þá var
fjárrétt innan veggjanna umkringd vírnets-
dræsum, slagandi rekastaurum og óhrjálega
um búið.
Lotna kallast lendingin og er tiltakanlega
hagleg náttúrusmíð, vogur fyrir báta, nægi-
lega djúpur, sporöskjulagaður og um 40-60
m í þvermál. „Þangað má leggja 60 tonna
bátum ef nógu kyrrt er í sjó til þess að þeir
komist inn“ segir í Ferðafélagsárbók 1957.
Utan við höfnina lykjast um hana útafliggj-
andi tröllahlöð með vel árafríu skarði sem
gerir hafnarmynni svo haglega að verkfræð-
ingar hefðu ekki gert betur. I stórsjó komast
bátar þó ekki gegnum mynnið. Þá er reynd
landtaka í Folaldabásnum eða hleypt undan
inn á Loðmundar- eða Seyðisijörð.
Við fjögur, sem áður er minnst á, komum
á bæjarstæðið, gengum um túnið sem var og
horfðum upp til fjallsins sem virðist eftir
korti 300 m hátt þar sem farið er yfír það
áleiðis til Húsavíkur. Þar er ijallsegg á
vatnaskilum. Síðar í þessum samsetningi er
lýst ferð yfír varpið að vetrarlagi. Bæjar-
klettar eru í vel gróinni hlíðinni upp af tún-
inu.
Við fórum hinsvegar ekki út með sjón-
um, en á áðumefndum blöðum frá Halldóri
Péturssyni segir frá þeim slóðum. Utan við
túnið gamla er nokkuð grýtt harðvelli. Þar
er lág er Norskalág kallast og reytingshey-
skapur var í henni. Munnmæli frá fyrri
óbyggðartímum víkurinnar (fyrir 1829)
herma að víkin hafí verið nýtt til hagagöngu
nauta og eitt sinn hefðu norskir sjómenn
ráðist þar til landgöngu með hnífa að vopni
35