Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Side 69

Nicolaj Mohr
Brot úr ferðasögu frá
18. öld
Nicolaj Mohr var fæddur í Þórshöfn í Fœreyjum 1742. Hann stundaði nám við
Kaupmannahafnarháskóla og var árið 1780 sendur afDönum til Islands að rannsaka hvort hér
fyndust leirtegundir sem nýta mcetti í dönskum postulínsiðnaði. Mohr sendi sýni til Danmerkur
sama ár en ekki tókst hetur til en svo að skipið fórst. Mohr hélt athugunum sínum áfram 1781.
Fimm árum seinna kom út í Kaupmannahöfn hók hans: „Fors0g til en Islandsk Náturhistorie,
með adskillige oekonomiske samt andre Anmœrkninger". I hókarauka rekur hann ferðir sínar
um landið. íþeim kafla sem hér hirtist segir frá ferð hans landveg frá Húsavík til Austurlands.
Lengst dvelur hann við Vopnafjörð í lýsingu sinni á Austurlandi.
1 Arhók Hins íslenska fornleifafélags 1896 er grein eftir Pálma Pálsson um Ulfheiðar-
steininn sem Mohr lýsir hér á eftir. Þeir lesa ekki alveg eins út úr latnesku áletrunum. Pálmi
les: HODIE MICHI CRASTIBl og ET QVIIN DINGNE TRACTET MATREM SIBI IPSl
DEDECORl EST.
Ritstj.
ann 19. júlí [1781] fór ég frá Húsavík
og reið eftir Skógarveginum. Hvert
sem maður renndi augum sáust merki
um jarðelda, jarðrask og margar og djúpar
sprungur í jörðu; hér má og sjá breiðar
landspildur sem hafa sigið nokkra faðma. A
leiðinni eru líka fallegir kjarrskógar og
grösug engi. Ekki langt frá Jökulsánni voru
tveir bæir í eyði. Af þeim jökulvötnum sem
ég fór yfir var þetta ógnvænlegast. Vatnið í
ánni er grátt eins og skólp. Farvegurinn er
breiður og á ferjustaðnum er straumur meiri
en í öðrum jökulám sem ég fór yfir. Botninn
er ójafn og brúsar vatnið því meir en ella.
^ Hér hlýtur að vera átt við bceinn Hól.
Rétt neðan við ferjustaðinn eru fossaföll og
hestar, sem ekki ná að hamla gegn
straumnum, hrekur í flúðimar til dauðs. A
eystri bakka árinnar kemur maður strax í
laglegan, þéttan skóg og helst hann nær alla
leið að bænum Landi. Héðan lagði ég upp
þann 20. og fór um foksanda þar sem víða
óx melur (Elymus arenarius). Komst ég um
kvöldið undir Haugsöræfí; þar er bærinn
Hof1. Hefur hann oft legið í eyði þrátt fyrir
þokkalega hagbeit. Sjálfsagt veldur þar
miklu um að bærinn er hér eins og í öræfum
og álíka langt frá kaupstöðunum Húsavík
og Vopnafirði. Bóndinn sem hér bjó var
nýlega fluttur hingað. Hann varð fyrir þeirri
óheppni einmitt þennan dag að búsmalinn,
67