Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Qupperneq 85

Sigurður Blöndal
Foxleiðangurinn til
íslands 1860
og heimsókn leiðangursmanna að Hallormsstað
r
Aárunum 1988-1990 hafði ég umsjón
með útgáfu Ársrits Skógrœktarfélags
íslands ásamt Halldóri J. Jónssyni
cand. mag., forstöðumanni ljósmyndadeildar
Þjóðminjasafnsins, sem í áratugi hafði lesið
prófarkir að ritinu og gerir enn. Ég var því
nokkuð tíður gestur á skrifstofu safnsins
þessi ár.
í eitt skiptið rétti Elsa Guðjónsson,
textilsérfræðingur safnsins, mér ljósrit af
nokkrum síðum úr gamalli bók á dönsku
með gotnesku letri. Heiti hennar er
Fox=Expeditionen i Aaret 1860 over
Fœmerne Island og Granland med
Oplysninger om Mugligheden af et
nordatlantisk Telegraf=Anlæg. Bókin kom
út í Kaupmannahöfn 1861 og var höf-
undurinn Th. Zeilau „Premierlieutenant i
Infanterieff Á íslensku mætti þýða heiti
bókarinnar svo: „Foxleiðangurinn árið 1860
til Færeyja, íslands og Grænlands með
upplýsingum um möguleika á að leggja
ritsímastreng yfir Norður-Atlandshaf.“
Ástæðan til þess að Elsa ljósritaði handa
mér nokkrar síður úr bókinni var sú að þar
Fox ífárviðri þann 22. september 1860
Mynd úr bók Zeilau.
greinir frá heimsókn þriggja leiðangurs-
manna að Hallormsstað þegar síra Hjálmar
Guðmundsson var prestur þar. Þama er
kostuleg lýsing höfúndarins á klerki en
einkanlega því hvernig hann fór með
skóginn á Hallormsstað. Og síðan hug-
leiðingar höfúndar um það, hvemig skóg-
urinn gæti verið með skynsamlegri meðferð
og hvaða þýðingu það gæti haft til aukinnar
búsældar.
En hvaða leiðangur hafði verið hér á
ferðinni? Mér fínnst nauðsynlegt að skýra
það fyrir lesendunum og raunar vakti hann
forvitni mína. Leitin að þeim upplýsingum
var dálítið spennandi. Mig langar til að taka
lesendur með mér í þá ferð.
Foxleiðangurinn
Fyrst datt mér í hug að leita í hinni miklu
dönsku alfræðibók sem stendur hér uppi í
hillu í 26 þykkum bindum: Salomonsens
Konversations Lexicon. Þar fann ég eftir-
farandi klausu undir uppflettiorðinu „Fox“:
„Nafn á skrúfugufuskipi sem enski
sjóliðsforinginn MacClintock sigldi á 1857-
1859 í hinum heimsfræga leiðangri til þess
að leita að Sir John Franklin sem fórst í leit
83