Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Side 87

Foxleiðangurinn
Skipið Fox, er Qelag það, sem stoíhað er til að koma
þessu fyrirtæki í gang, hefír keypt og þeir Shaffncr voru á,
kom iýrst til getur nálgast hann að vetrinum ef eitthvað yrði
að.
Berufjarðar, og þaðan fóru þeir þrír landveg norður um
land og suður Vatnahjallaveg úr Eyjafirði, en Amljótur var
gjört ráð fyrir að færi á land við Dyrholaey og kannaði leið
þaðan til Reykjavíkur. Frá Bemfirði fóm þeir fjelagar upp
Oxi, niður eptir Skriðdal og svo yfir Hallormsstaðaháls upp í
Fljótsdal og yfir Fljótsdalsheiði að Brú og þaðan eins og leið
kggur að Möðmdal og eptir Norðurfjöllum til Eyjafjarðar,
mn Eyjafjörð og þaðan suður Vatnahjallaveg eins og áður er
getið. Eptir því sem þeim Shaffner fórast orð hjer nyrðra var
a þeim að heyra að þeim litist vel á þessa leið, en þeir fóm,
að leggja rafsegulþráðinn eptir, og að þeir mundu ef til
v,ldi mæla með þessari leiðinni; munu þeir varla treystast að
'eggja hann sunnanlands fyrir jöklum og jökulhlaupum og
ekki heldur meðfram jöklum að norðanverðu eptir hinum
svonefnda Gunnlaugsensvegi, enda mundi það vera mjög
óhentugt að leggja hann þar á eyðiöræfum þar sem enginn
getur nálgast hann að vetrinum ef eitthvað yrði að. Því verður
varla með orðum lízt, hve mikið gagn land vort gæti haft af
því að þetta stórkostlega fyrirtæki kæmist á.
Frjettafleygirinn flytur eins og land vort um langan veg
°g við verðum ekki lengur eins og viðskila við veröldina um
langan tíma af árinu.
Tal. P. Shaffner er ungur maður um fertugt hjemmbil 3.
alnir á hæð og gildur að því skapi. Hann er röskur
ferðamaður, góður maður og viðfelldinn. Doktor Rae er
meðalmaður á hæð og hníginn að aldri. Hann er ættaður úr
Suðureyjum við Skotland og er því hálfnorænn að uppruna.
Hver sem sjer hið afbragðs góðmannlega útlit hans og heyrir
á tal hans sem er blítt og hreinskilnislegt eins og svipurinn,
hann getur vel ímyndað sjer, að hann hafi lengi ferðast
fótgangandi meðal villiþjóða án þess þær hafi gjört honum
neitt til miska. Doktor Rae er sagður hinn mesti auðmaður.
Lieutenant Zeilau er allungur maður, spræklegur og
glaðlegur og vanur ferðalagi, því hann hefir ferðast í nokkur
ár í Bandafylkjunum.
Þetta er nokkuð skilmerkileg lýsing á hinu
stórhuga fyrirtæki Shaffners ofursta, sem
reyndar komst ekki í framkvæmd. Það þurfti
að bíða til 1906, þegar Mikla norræna síma-
félagið kom ritsímastrengnum til Seyðisfjarðar
frá Danmörku, reyndar sömu leið og Shaðner
hafði hugsað sér.
Grein Jóns læknis Jónssonar í Oðni
I 29. árgangi Oðins 1933 er í tveimur
heftum rúmlega 16 síðna grein sem nefiiist
„Grænlandsfor Amljóts Olafssonar alþing-
ismanns sumarið 1860“. Höfiindur hennar er
Jón Jónsson læknir frá Hjarðarholti í Dölum,
tengdasonur síra Amljóts. Jón læknir, sem ég
heyrði oft af einhverjum ástæðum nefridan
,Jón pínu“, var sonur síra Jóns Guttormssonar
í Hjarðarholti, Pálssonar prófasts í Vallanesi,
fæddur 1868. Þannig vom móðir mín, Sigrún
Pálsdóttir Blöndal, og Jón læknir frændsystkini
af öðmm og þriðja. Jón var fyrst héraðslæknir
á Egilsstöðum á Völlum tæpt ár 1897, síðan á
Vopnafirði, 1898-1906, og loks á Blönduósi til
1922, er hann fékk lausn frá embætti. Hann dó
1942.
Eins og ffarn kom í fréttinni í Norðra hér
að ffarnan var síra Amljótur Ólafsson til-
nefndur fulltrúi dönsku stjómarinnar til að
fylgjast með leiðangrinum, ásamt Th. Zeilau
liðsforingja. Meginefrii hinnar löngu greinar
Jóns læknis er úr minnisbók, sem síra Amljótur
skrifaði í ferð leiðangursins við Grænland, en
einnig þýðir hann kafla úr bók Th. Zeilaus. En
fyrst er ítarlega lýsing á tildrögum leiðang-
ursins og útbúnaði, m.a. hinu fræga skipi
„Fox“, sem leiðangurinn var heitinn eftir. Og
loks em taldir upp leiðangursmenn.
Eg tel fyrsta hluta greinar Jóns læknis svo
áhugaverðan, fyrir marga lesendur Múlaþings,
að ég birti hann óbreyttan þar til kemur að
kaflanum úr bók Zeilaus sem áður var
nefndur:
85