Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Page 125

Uin Jökuldal
því sæmd mikla. Hefur eigi á síðastliðinni
öld nokkur atburður haft eins skjóta breyt-
ingu í för með sjer á hag bænda í neinni sveit
landsins sem öskufallið fyrir Jökuldalinn,
þar sem það sópaði algerlega brott fiillum
helmingi af fólkinu úr sveitinni. Þótti vinum
þeirra og vandamönnum dauflegt að koma
að bæjunum tómum og fanst sem Svarti-
dauði hefði á ný farið herskildi um dalinn og
eytt bygðinni. Eigi fóru grös að vaxa þar á
Efra-dalnum fyr en 12 vikur af sumri, á hæð-
um þeim er grynst var á. Vatnsæðar allar
stýfluðust og rifu sjer svo nýja farvegi;
skemdi það mjög landið og urðu af gífurleg-
ar hættur fyrir búfje manna; datt heil jörðin
oft undan því þegar vatnið hafði grafíð alt að
neðan upp undir grasrótina, en dýptin þá oft
margar álnir. Á vetrin dró oft snjóskán yfir
holur þessar; hmndi þá mjög fje í þær og
svalt oftast til bana. Þessi djúpi jarðvegur er
þó enn meiri vestan ár en austan. Vorið 1876
bygðust aftur, auk áðurgreindra jarða: Merki,
Klaustursel, Fossgerði og Hákonarstaðir.
Heyfengur bænda fyrstu árin eftir gosið var
nær eingöngu grávíðir, stórgerður puntur og
töðugresi, því annað gras náði eigi að vaxa
að neinum mun upp úr öskunni fyrstu árin.
En ilt var að vera þar við heyskap, þegar
hvast var, því vikurinn ætlaði þá alveg að
gera mann blindan. Skepnur þrifust ágæt-
lega og ær mjólkuðu betur fyrstu árin á efitir
en venjulegt var. Rjeðist það því alt betur en
búist var við, því menn kviðu því mjög, að
eitthvert efni mundi vera í öskunni, sem
hefði líkar hörmungar í för með sjer og
Móðuharðindin miklu eftir Skaftáreldinn
1783, er bæði fylgdi þar á dalnum sem ann-
arstaðar óáran á mönnum og skepnum. Þá
átti og samskotafje meistara Eiríks Magnús-
sonar drjúgan þátt í því, hve bændur þó
rjettu skjótt við aftur.
Einar Pálsson
Lifnaðarhættir manna voru óbrotnir á
Jökuldal fyrir 1875. Þó „undu menn glaðir
við sitt“. Fje sínu lóguðu menn heima, skyr
og smjör höfðu menn nóg, öfluðu og marg-
ir talsvert af Ijallagrösum til drýginda, sil-
ungsveiði stunduðu menn og nokkuð í
veiðivötnum þeim, sem eru þar í heiðinni,
þó það gæti eigi orðið alment sökum fjar-
lægðar. Þá fóru menn og stundum að
áliðnu sumri í „álptaslag“ inn á Brúardali
og gaf það oft góðan arð. Mátti því segja að
atvinnuvegir manna væru stundaðar eftir
föngum. Enda höfðu menn nægtir í búi af
hollri og kjarngóðri fæðu. Sumir borðuðu
úr öskum og af trjediskum. Þó var það
mjög að hverfa. Kaffi var lítið brúkað, og
var alment siður að brenna með því rúg og
matbaunir til drýginda. Sumir brendu jafn-
vel grjón saman við það; þó þótti það lakast.
Oftast var það drukkið með mola, eða þá
haft smurt brauð með, því bakningu höfðu
menn sjaldan nema á hátíðisdögum. Var
123