Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Side 162

Ársskýrslur
Taglarétt, gamla fjárrétt sem stendur við bakka Eyvindarár í landi Miðhúsa, undir leiðsögn Eddu
Björnsdóttur. Réttin er mjög sérstök og huga þyrfti nánar að varðveislu hennar.
Næsta ferð var farin þann 26. júní undir leiðsögn Ingibjargar Hallgrímsdóttur á Freysnes en þar er
mikið af fomum minjum. Meðal annars er þar að fmna tvö langhús, trúlega frá víkingaöld, og fjölda
annarra minni rústa sem margar hverjar liggja saman í einni þyrpingu. Langhúsin standa hæst á svæðinu,
annað þeirra vísar á Múlann í Skriðdal en hitt á Múlann í Fljótsdal. Utsýnið er því sérstakt frá rústunum
en útlit þeirra minnir á verslunarstað eða þinghúðir. Þessar minjar hafa enn ekki verið rannsakaðar en eru
friðlýstar.
Þann 10. júlí var farið í þriðju gönguna, nú á Gálgás inni í Egilsstaðabæ. Þaó var Jón Ingi
Sigurbjömsson sem sagði frá þessum gamla aftökustað og riijaði upp söguna af Valtý á grænni treyju.
Áætlað var að fara í tvær ferðir til viðbótar, í Kjarvalshvamm í Hjaltastaðaþinghá, þar sem
Kjarval bjó og rnálaði margar rnynda sinna, og að kumlstæðinu í Skriðdal. Reiknað var með að fara í
ferðimar með rútu en þær voru felldar niður, því ekki náðist saman nægur fjöldi fólks í rútumar. Annars
vom stuttu sögugöngumar mjög vel sóttar.
Fornleifarannsókn
Minjasafn Austurlands fékk styrk frá Rannsóknarráði Islands að upphæð kr. 600.000,- til að standa að
forkönnun á fornleifum á Fljótsdalshéraði. Markmiðið með forkönnuninni var að aldurs- og
hlutverkagreina nokkrar þekktar rústir á svæðinu en auk þess er ætlunin að velja einn stað til frekari
rannsókna. Rannsókn fór fram á sjö stöðum og gekk mjög vel. Eftirtaldir staðir voru kannaðir:
Atlavíkurstekkur við Hallormsstað í Vallahreppi, Þórsnes í Egilsstaðahreppi, Brennistaðir í Eiðaþinghá,
Geirsstaðir í Tunguhreppi, Slútagerði í Hlíðarhreppi, Miðhús í Egilsstaðahreppi og Hraundalur í
Hjaltastaðaþinghá.
Samkvæmt munnmælum og rituðum heimildum átti rústin á Atlavíkurstekk að vera bær frá
landnámsöld og rústin á Þórsnesinu var sögð vera þingstaður frá sama tíma. Brennistaðir og Slútagerði em
tengdir fundi kumla frá heiðnum sið og Miðhús var tengt landnámsöld vegna víkingaaldarsilfursjóðs sem
fannst þar. Hvað Hraundal snertir sögðu munnmælasögur að á staðnum væm leifar sels en Geirsstaðir vom
með öllu óþekktir.
Rústir ofantalinna staða vom kannaðar með þrenns konar aðferðum. Rústir á Atlavíkurstekk, Þórsnesi,
Brennistöðum, Geirsstöðum og Slútagerði voru fyrst og fremst kannaðar með könnunarskurðum en einnig
með jarðbors- og yfirborðskönnunum. Rústirnar í landi Miðhúsa voru tvenns konar og vom aðrar þeirra
kannaðar með jarðbors- og yfirborðskönnunum en hinar eingöngu kannaðar með jarðbor, þar sem þær
voru ekki sjáanlegar á yfirborði jarðar. Rústirnar á Hraundal voru einungis kannaðar með
yfirborðskönnun.
Rústimar em mismargar á hverjum stað. Á Atlavíkurstekk, á Þórsnesi og Geirsstöðum er aðeins ein
rúst á hvorum stað en um þær allar liggur hlaðinn garður. Á Brennistöðum em rústimar Ijórar talsins, auk
garða, en aðeins ein þeirra var könnuð ítarlega í rannsókninni. 1 Slútagerði em einnig fjórar rústir, girtar
með hlöðnum túngarði. Á Miðhúsum em þrjár rústir með garðbroti. Á Hraundal em margar rústir á að
minnsta kosti þremur stöðum í dalnum. Aðeins eitt rústasvæðanna, með fjórum rústum, var kannað í þetta
skipti með yfírborðskönnun. Þessar rústir em kallaðar Möngutættur og er þetta eini staðurinn af sjö þar
sem ekki vottar fyrir túngarði.
Niðurstöður forkönnunarinnar eru mjög athyglisverðar. Rústin, sem könnuð var ítarlega á
Brennistöðum, er eina íverahúsið frá landnámsöld sem fannst við rannsóknina. Rústin á Atlavíkurstekk
160