Sagnir - 01.06.2016, Page 50
Snæbjörns væri með ágætum á þessum árum en það átti eftir að breytast.
Markús var á öðru ári sínu í embætti sem sýslumaður þegar Snæbjörn baðst
undan starfi sínu sem lögréttumaður vegna veikinda konu sinnar, barnsmergðar og
andláts hennar árið 1712. Snæbjörn sagði Kristínu hafa verið veika í rúmt ár og að
hann hafi verið með þrjú börn í ómegð eða í bernsku. Hann bar fyrir sig vinnu-
mannsleysi á búinu þurfi hann heiman að fara. Markús tók ekki á málinu og vísaði
því til umsagnar Alþingis á komandi sumri til lögmannanna Páls Vídalín og Lauritz
Gottrups.14
Þrátt fyrir erfiðleika Snæbjörns var hann ekki leystur undan skyldum lögréttu-
mannsins af embættismönnum á Alþingi. Skilningsleysi og vanvirðing embættis-
mannanna fyrir aðstæðum hans heima fyrir voru illskiljanlegar. Svili hans Páll
J.VÍdah'n var lögmaður og þekkti til á Mýrum, en sá ekki ástæðu til að styðja málstað
Snæbjörns sem hefur líklega verið brugðið og fundist hann sniðgenginn.
Stjórnsýslan og trúin á Guð
Samtími Snæbjörns var tími einveldisstjórnarhátta. Einveldi konungs byggðist á
lögum sem sögðu að hann væri valinn af Guði almáttugum til að stjórna og þar
sem enginn væri æðri honum en Guð, væri vald konungs frá honum komið.
Jónsbók, lögbók Islendinga, hafði frá árinu 1281 verið grundvöllur allra laga í
landinu en hún byggði meðal annars á lögum þjóðveldisins. Við einveldistökuna
árið 1662 færðist allt löggjafarvald í hendur konungi og dró það með tímanum úr
mætti lagabálka Jónsbókar án þess að þeir væru felldir úr gildi. Dönsk og seinna
norsk lög fóru að hafa áhrif á íslenskt réttarfar þó svo að um heildarsamræmingu
laga undir veldi konungs væri ekki að ræða. Tilskipun um gildistöku refisiréttar
Norsku laganna frá 1687 var tekin til framkvæmda eftir árið 1720. Norsku lögin
voru hvorki gefin út né þýdd á íslensku fyrir íslenska embættismenn til aflestrar.15
Engin krafa var gerð um að sýslumenn eða lögréttumenn væru löglærðir. Því virðist
sem íslenskir valdhafar hafi stundum getað komist upp með geðþóttaákvarðanir
við ákvörðun sekta og dóma.
Á Alþingi á Þingvöllum voru þjófar hengdir „þingmönnum allmörgum
ásjáandi.“16 Utanhjónabandsástir voru illa séðar og gátu kostað elskendur h'fið
skiluðu þær af sér afkvæmum.17 Utburður á börnum var því ömurlegt úrræði þeirra
sem féllu í freistni. Haldreipi mannssálarinnar gegn myrkri, kulda og þægindalausu
h'fi var hin mikla trú á Guð en henni fylgdi bæði ótti og festa sem efldi kirkjurækni
landans. Það var allt lagt að mörkum til að halda rétdátri reiði Guðs í skefjum, þar
sem í huga manna átti hann til með að reiðast um of og kallaði þá yfir mannfólkið
14 Már Jónsson, 77/merkis mitt nafn. Dómabakur Markúsar Bergssonar sýshtmanns Ísafjarðarsjsht 1711-1729
(Reykjavík 2002), bls. 27-28, 58-59.
15 Einar Arnórsson, Atþingi ístendinga 930-1930. Réttarsaga Alþingis, I. bindi, bls. 310.
16 Einar Arnórsson, Aiþingi íslendinga 930-1930. Réttarsaga Alþingis, I. bindi, bls. 356.
17 Már Jónsson, blódskömm á íslandi 1270-1870 (Reykjavík 1993), bls. 199.
50