Sagnir - 01.06.2016, Page 155
hvatti þær til frumkvæðis, til dæmis með stofnun lcvennastúkna.51
í málgagni Stórstúkunnar birtist einnig glöggt, að þegar félagsKf og athafnasemi
stúkna var í blóma - til dæmis þegar samtakamáttur um húsbyggingu eða önnur
fagnaðartilefni stóðu fyrir dyrum, þá ríkti samhugur og eindrægni meðal stúkufélaga.
í umfjöllun um afmæli stúkunnar á Sauðárkróki 1898 var því lýst að komið hafi
skýrt fram í máli félaga „hvað meðlimum [þætti] vænt um stúkuna“.52 Að lokinni
sk'kri skemmtun „fór hver til síns heimilis, hver öðrum þakkandi fýrir liðna árið og
góðs óskandi á því komandi“, eins og sagði af afmælishátíð annarrar árið 1907.'”
Stúkurnar gáfu tækifæri til samstöðu - og greinilega langþráðs félagslífs.
Jöfnuður
Stúkur voru yfirlýstur vettvangur jöfnuðar þar sem bræður og systur gegndu
ernbættum og nefndarstörfum hlið við hlið. í innsiglinu birtist jöfnuðurinn í
orðinu réttlati. í takt við áhuga, atorku og tileinkun boðaðra gilda átti meðlimum
að gefast jöfn færi til metorða. Konur störfuðu þar þó í anda þess hlutverks sem
þeim almennt var ætlað í borgaralegu samfélagi nítjándu aldar; að styðja karlana í
viðfangsefnum þeirra - innan stúkna sneri það að liðsinni í bindindisbarátmnni - og
að hafa góð og siðbætandi áhrif á félagsheildina. Stúkusystur voru því áfram í hinu
hefðbundna styðjandi hlutverki, ekki innan veggja heimilisins þó, heldur í fyrsta
tinn úti á félagsvetmangi karla. Stúkurnar voru opnar öllum stétmm þó meginþorri
oaeðlima væri úr rísandi millistétt með iðnaðarmenn í áberandi meirihluta.54
Sumir forkólfar í stúkustarfsemi á íslandi, sem orðið höfðu fyrir áhrifum erlendis
af borgaralegum hugmyndum í anda fjrálslyndisstefnu þar sem einstaklingsfrum-
kvæði til sjálfsbjargar var í fyrirrúmi, lögðu ríka áherslu á siðrænt uppeldis- og
menntunarhlutverk stúkna. Jón Ólafsson ritstjóri var þeirra á meðal.55 Hann
nýtti sér fljótt tækifærið til að koma ýmsu að sem honum þótti bemr mega fara í
stúkunum þegar hann ritstýrði um skeið íslen^ka good-templar. Jón taldi nauðsyn á
því að þeir sem ekki drykkju gengju einnigí regluna til að sýna fordæmi til forvarna
°g „til að fullnœgja kröfum samvi^ku sinnar“.5(' Hann leit sýnilega á það sem lið í góðri
Samvisku og siðferðilegri skyldu hvers og eins að leggjast á eitt með stúkunum í
starfi að bættum hag einstaklinga og þjóðar. Því til grundvallar lá sterk þjóðernis-
hvggja og löngun tU að íslendingar stæðu jafnfætis öðrum þjóðum. í máli Jóns
btá fyrir áherslunni á frumkvæði einstaklingsins og mikilvægi félagsskaparins í að
51 Um konur í stúkunum og viðhorf stúkubræðra til þeirra: Nanna Þorbjörg Lárusdóttir,
.1 trú von og kærleika", bls. 40-48. Kvennastúkan Ársól nr. 136 í Reykjavík var stofnuð í mars 1907.
Á ísafirði starfaði einnig um skeið 1908 kvennastúkan Hulda nr. 156.
52 „Skýrsla Sigurbjarnar A. Gíslasonar stud. theol“, Good-Templar, 2. árg., 9. tbl., 1898, bls. 138.
53 „Vestur-Skaftafellssýslu", Templar, 20. árg., 15. tbl., 1907, bls. 60 (stúkan Sigyn nr. 124 í Meðallandi).
54 Sjá töflu yfir starfsheid: Nanna Þorbjörg Lárusdóttir, „í trú von og kærleika", bls. 24.
55 Jón ásamt öðrum áhrifamiklum einstakltngum; Birni Jónssyni í ísafold, Þorláki O. Johnson kaupmanni,
Indriða Einarssyni revisor og leikhúsfrömuði meðal annarra, voru ákafir talsmenn góðtemplara
°g virkir í menningarviðleitni á vegum þeirra.
55 „Úr vasabók St.-T.“, íslen^ki good-templar, 2. árg., 8. tbl., 1888, bls. 60. Skáletur í heimild.
155