Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 271

almenningur nennir ekki að lesa þau. Þetta tengist þeirri umræðu að í hugvísindum
sé lítil áhersla lögð á að koma þekkingu sem þar safnast fyrir til almennings.13 Hún
er föst innan samfélags fræðimanna sem kippa sér ekki endilega upp við þurran
fræðitexta. Sagnfræðin er engin undantekning, þar skrifa sagnfræðingar mikið
hver fyrir annan og ekld nógu mikið fyrir almenning. Gunnar Karlsson segir
sagnfræðinga þó eiga að stefna að því að segja almenningi sögu og að þeir eigi
skilyrðislaust að læra að skrifa fyrir hann.14 Birni Þorsteinssyni fannst þessháttar
fræðirit ekki vera heppilegasta leiðin til að miðla og endurskapa fortíðina, heldur
hefði höfundum list- og skáldverka jafnan tekist bemr upp eins og nefnt var í
byrjun. Til dæmis er Islandsklukkan eftir Halldór Laxness oft nefnd sem dæmi um
skáldverk sem tekist hefur bemr en sagnfræðiritum að endurskapa þá fortíð sem
hún fjallar um og haft meiri áhrif en þau á söguskoðun almennings.15 Sögulegar
skáldsögur, sem ná vinsældum Islandsklukkunnar, verða kannski ekkert betri
miðlunarleið sögunnar ef enginn les þær. Eins og Þórunn Erlu- og Valdimarsdóttir
bendir á er kannski líklegra að einhver líti í „sagnfræðilegt felurit eftir þúsund
ár en gamlan skáldskap sem náði ekki metsölu“.16 Hins vegar verður að segjast
eins og er að almenningur er líklegri til að vilja lesa líflegan og andríkan texta.
Sigurður A. Magnússon rithöfundur segir þá sagnfræðinga endingarbesta sem
hafa mesm sköpunargáfuna og hugarflugið og að þeir eiginleikar, ásamt skáldlegu
innsæi og dirfsku, séu þeim jafn nauðsynlegir og höfundum skáldverka. Honum
finnst sögulegar „staðreyndir“ aldrei geta orðið annað en túlkunaratriði og að
hverskyns túlkun á fortíð sé í eðli sínu skáldskapur. Þar af leiðandi er betra að
láta sköpunargáfuna njóta sín til að skapa innblásinn og skemmtilegan skáldskap
heldur en daufan og leiðinlegan. Einnig segir hann það firru að „þurr upptalning
„staðreynda“ fari nær sögulegum sannleika og geri sagnfræðirit traustara og
trúverðugra en andrík og persónuleg frásögríV Þetta eru frekar póstmódermskar
hugmyndir hjá Sigurði sem gera lítinn greinarmun á sagnfræði og skáldskap og
því hefur hann ekki áhyggjur af að hverfa frá sannleikanum. Skoðanir hans skera
sig því úr þeim sem nefndar hafa verið um landamæri skáldskapar og sagnfræði.
Hvað sem því líður finnst honum h'flegur texti sem þorir að nýta sér skáldlegar
aðferðir mun betri en þurr fræðitexti sem niðurnjörvaður er af boðum og
bönnum. Að sama skapi segir Magnús Hauksson bókmenntafræðingur að eflaust
mætti beita meiri skáldskaparbrögðum við miðlun sagnfræðilegs efnis og þ.a.l.
miðla því á aðgengilegan hátt svo að sem flestir lesi. Enginn vafi er á því að það
lífgar sagnfræðitexta að bæta við sviðsetningum og lýsingum sem ýta undir innlifun
lesandans. Þetta eru þættir sem oft gera sögulegar skáldsögur að eftirsóknarverðara
lesefni en sagnfræðirit. Hins vegar fylgir skáldskaparbrögðunum nokkur áhætta því
13 Þórunn Erlu- og Valdimarsdóttir, „Af landamærahéruðum Clio og bókmenntagyðjanna“, bls. 58.
14 Gunnar Karlsson, „Vísindaleg list eða listræn vísindi“, bls. 85.
15 „Sagnfræði. Listgrein eða vísindi?“, bls. 82.
16 Þórunn Erlu- og Valdimarsdóttir, „Af landamærahéruðum Clio og bókmenntagyðjanna“, bls. 69.
17 Sigurður A. Magnússon, „Til varnar skáldskapnum“, Ný saga 4 (1990), bls. 89-90.
271