Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 287
hann hafði ekki minnst á í bókinni frá 1945, af ýmsum orsökum. Þar ber helst að
nefna starf sem Leifur fékk í líkkjallara búðanna en lýsingar þaðan eru vægast sagt
óhugnanlegar. I Býr Islendingur hér? segir Leifur einnig frá hroðalegum tilraunum
sem læknirinn Heinz Baumkötter gerði á föngum og rekur ævintýraleg kynni sín
við rússneskan balletdansara, Marina Goubonina að nafni, en Marina reyndist síðar
vera njósnari nasista og lék lykilhlutverk í baráttunni um Noreg.1
Eins og fyrr er gedð var bókin um fangabúðavistina tilbúin fljódega efdr að
Leifur var heimtur úr helju og er það eflaust að mildu leyd vegna dagbókar sem
hann hélt í vistinni og náði að fela frá kvölurum sínum. Einnig hafa h'kur verið
leiddar að því að Leifur hafi haft mikla þörf fyrir að tjá sig um reynslu sína við
einhvern en hér á Islandi voru menn gjarnan ófúsir til þess og var nokkuð um
það að fólki þættu þessar lýsingar svo hræðilegar að þær hreinlega gætu ekki verið
sannar. Leifur hafði því fáa, eða enga, til að ræða við um þessi efni og hefur því
brugðið á það ráð að skrifa þetta niður. Má álykta að þetta hafi verið hans leið til
að takast á við þá áfallastreitu sem hann ugglaust þjáðist af.
Lýsingar Leifs á aðstæðum, bæði í fangelsum sem hann sat fyrst í í Noregi og svo
í Þýskalandi, eru nokkuð „hráar“ ef svo má að orði komast. Lítið fer fyrir lýsingum
á hugrenningum hans eða heimspekilegum vangaveltum eins og borið hefur á í
öðrum bókum og myndum sem eiga að lýsa dvöl í fangabúðum nasista. Leifur og
félagar hans sem lifðu af fangabúðavistina áttu erfitt með að skilja slíkt:
Eins og ég hafa þeir furðað sig á ýmsum þeim bókum og kvikmyndum sem
gerðar nafa verið um h'fið í fangábúðum nasista — frásögnum af fólki sem
vaknaði til vitundar um nálægð Guðs og hugsaði mest um örlög samfanga sinna,
fólki sem hfði samkvæmt kenningum og hugsjónum, hélt stoYti sínu og reisn í
stað þess að laga sig að aðstæðum. Svona sögur geta vafalaust verið heihandi en
þær auðvelda engum skilning á fangabúðum nasista. Andrúmsloftið þar var aht
óðruvísi — miklu nrárra. Vi.ð vorum eins og skepnur, hfðum eins og skepnur og
hlýddum eins og skepnur. Oðruvísi værum við ekkt til frásagnar. 2
Leifur segir fremur frá hlutunum eins og þeir komu honum fyrir sjónir en
ræðir ekki sérstaklega menn eða málefni. Töluvert er minnst á mat í bókinni enda
var hann ofarlega í huga fanganna sem stöðugt hðu sult: „Við töluðum um mat,
hugsuðum einungis um mat og dreymdi um mat á næturnar — Það málefni var
aldrei útrætt í það hálft þriðja ár sem ég var fangi.“3 Lýsingar á aðstæðum eru einnig
oft furðu nákvæmar, t.d. lýsingar á húsakynnum.
Bókin ber þess merki að vera frá öðrum d'ma. Leifur notar t.d. orðið „kynvilla“
til að lýsa siðferðislegu ástandi í búðunum. Þó að Leifúr hafi kannski komið sér
hjá því að minnast á ýmislegt sem hann gerði ráð fyrir að fólki gæti ofboðið þá er
þó óhklegt að nokkur manneskja geti lesið lýsingar Leifs án þess að grípa andann
á lofti, svo voðalegar eru lýsingarnar á aðbúnaði fanganna og þeirri mannvonsku
1 Vef Duncan Gardham, „Ballet dancing agent leaked batde plans to Nazis“, http://www.telegraph.co.uk
/history/world-war-two/7963984/Ballet-dancing-agent-leaked-batde-plans-to-Nazis.html. Sótt 20.júní 2015.
2 Garðar Sverrisson, Býr íslendingur hér? (Reykjavík 1988), bls. 8-9.
3 Leifur H. Muller, 7fangabúÖum nasista (Reykjavík 2015), bls. 42.
287