Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 154
stúkusystkin viðruðu hugsanir sínar á þennan nafnlausa hátt í gegnum byttuna,
gafst þeim færi á þátttöku og tjáningu. Þó viðleitnin stýrðist af væntingunum sem
orðræðan krafðist, gaf hún færi á umræðu, viðrun skoðana og að láta sig málefni
varða. Félagslífið og löngunin til að glæða það, gaf einnig stöðugt færi á frumkvæði
og þátttöku.
Vægi hvers og eins
Þegar hugað er að áherslu stúkna á mikilvægi einstaklingsins í stúkustarfinu kemur
óneitanlega í hugann spaugileg lýsing Þórbergs Þórðarsonar í Ojvitanum á því þegar
hann álpaðist í stúku fýrir tilstilli sveitunga. Eftir bið í hliðarherbergi þar sem gengið
var úr skugga um einlægan ásetning hans um inngöngu, leiddu hann að salar-
dyrunum „tvær ungar meyjar með skínandi borða framan á útbungandi brjóstum •
Þar voru dróttsetar stúkunnar á ferð sem aðstoðuðu við framgang funda, en þ'r]
embætd gegndu konur gjarnan. Þórbergur lýsti innvígslu sinni þannig:
Við innganginn að fundarsalnum stóð bot'ðalagður maður. sem sló hurðinni upp
á gátt um leið og okkur bar að dyrunum. 1 sama andartaki íaukst upp fyrir augum
mer hátíðlegur geimur, og þegar við stigum þar inn þrjú saman arm'í arm, gaU
við á móti okkúr júblandi söngur með lystiíegu orgelspjli. Þá þt'rmdi yfir mig
slíkum hátíðleik... par sem ég leiö liðamótalaus ínn eftir gólfinu mílli hinna fögru,
borðalögðu meyja, að allur ninn mikli geimur birtist mer í vatnskenndri moðu,
sem ég griilti í gegnum loðnar raðir af mannamyndum.49
Þegar Þórbergur hafði gengist undir skuldbindinguna með hönd á helgri bók var
gert hlé, nýliðinn jafnaði sig á geðshræringunni, fékk aðgangsorðinu hvíslað í eyrað
og meðlimir tóku hann tali. Fundargerðabækur sýna að þessi lýsing Þórbergs atti
við rök að sty'ðjast. Eftir innvígsluna var jafnan „gefið stutt fundarhlé, til að bjóða
hinn nýkomna ... velkominn og árna honum heilla“.50 Þessu formfasta skipulagi
innvígslunnar var ætlað að ítreka, bæði mikilfengleik félagsskaparins en ekkt sist
vægi hins nýja meðlims innan hans. Það miðaði að samheldni og að því að lata
einstaklinginn finna að hann væri verðugur. Embættisheitin voru einmitt skreytt
forskeytunum verðugur eða virðulegur.
Að nýjum meðlimum þættu þeir velkomnir í hópinn var liður í að laða meðltnat
að og ýta undir tilfinningu þeirra um eigið virði á vettvangi félagsheildar. í orðræðu
stúkuforkólfa var einnig rík áhersla lögð á að meðlimir legðu sig alla fram í þarht
reglunnar eins og það var gjarnan orðað, og að þeir töluðu máli hennar hvar setn
færi gæfist. Þeir sem það ekki gerðu voru sama sem ónýtir og gagnslausir og höfðu
eigin hag að leiðarljósi fremur en hag heildar. Þeir voru því siðlausir og stóðu
jafnfætis þeim sem drukku með eigin nautn í fyrirrúmi. Sjónarmiðið um virkntna
og kröfuna um að leggja sig allan í starfið, sneri ekki síst að hlutverki kvennanna.
Þær voru er leið fram á tíunda áratuginn gagnrýndar fyrir að sækja í stúkurnar
fremur af hégómagirnd og sókn í félagslíf en til að beita sér fyrir bindindinu. Er a
leið olli rýrt hlutverk kvenna innan stúknanna óánægju þeirra með eigin stöðu og
49 Þórbergur Þórðarson, Ofritinn. Fyrra bindi. Reykjavík, 1940, bls. 240-243.
50 ÞÍ. 1.0.G.T./12. Morgunstjarnan (28. sept. 1902).
154