Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 304

eru þau auðfundin í sýsluskjalasafni Suður-Múlasýslu. Fremur er hlaupið almennt
yfir sögu þegar fjallað er um Djúpavogsverslun og efnið er á köflum frekar óljóst,
t.a.m. hvernig starf Flans Jónatans við verslunina endaði árið 1823. Þar er gefið
í skyn að Hans Jónatan hafi verið afar almennilegur og gjafmildur við viðskipta-
vinina, svo rausnarlegur að hann hafi í raun tekið á sig skuldirnar, hugsanlega
óhlýðnast verslunareigendunum Örum og Wulff eða jafnvel sagt upp (bls. 169-
170). Tilvísanir eru því miður frekar fátæklegar og því ekki ljóst hvort að þessi frá-
sögn sé byggð á frumheimildum eða öðru. Ljóst er að Hans Jónatan var kominn í
skuldir, eins og skjal úr veðmála- og auglýsingabók Suður-Múlasýslu sýnir frá 1821,
en þá veðsetti hann allar sínar eignir með fyrsta veðrétti til Jens Lassen Busch, sem
Hans Jónatan var verslunarstjóri fyrir á Djúpavogi {Þjóðskjalasafn Islands, Skjalasafn
Landsyfirréttar, veðmála- og auglýsingabók 1817-1827, nr. 842). Þá vantar í
frásögnina að Busch lést árið 1822, en verslunin var tekin út eins og sést í dóma-
og þingbók Suður-Múlasýslu sama ár, þ.e. til að telja og verðmeta vörurnar. Þó
vísað sé í dóma- og þingbókina, þá er þessum hluta engin skil gerð í verkinu. Hér
hefði verið áhugavert að sjá verðlag, sölu eða neyslu á ákveðnum vörum, einkum
sykrinum sem segja má að sé eins konar lykilhugtak sögunnar. Eins hefði verið
ávinningur í að nýta bréfabækur sýslumanns eða dánarbú Jens Lassen Busch.
F)Mr utan heimildir um verslunarmál Hans Jónatans hefði hugsanlega verið
hagur í að athuga nánar öll þau skipd sem Hans Jónatan var þingvitni við réttarhöld
sýslumanns, nokkuð sem ekki var í boði fyrir hvaða einstakling sem var. Það vekur
óneitanlega upp spurningar um hvers vegna staða Hans Jónatans varð eins og raun
ber vitni og svo virðist sem staða Hans Jónatans í íslensku samfélagi hafi verið
öndverð við reynslu samdmafólks. A bls. 81 er talað um að í Danmörku hafi svardr
þrælar verið kallaðir „villta“ fólkið og að þeir hafi fengið frekar neikvæða umfjöllun
í Kaupmannahöfn; verið lýst sem drykkfelldum vandræðagemsum. Þegar Hans
Jónatans er kominn dl Islands er lítið fjallað um viðhorf almennings og dönsku
kaupmannanna til hans. Þetta skýrist að einhverju leyti af heimildaleysi, en verður
eftir sem áður ósvöruð spurning. Heimildavandi höfundar sést einnig glöggt á
textanum og iðulega er getið í eyðurnar. Orðalag eins og „hugsanlega“, „h'klega“,
„kannski“, „ætli“ og „eflaust" birtast á mörgum stöðum bókarinnar.
Tilvísana- og heimildaskrá er ágætlega frágengin hvað varðar útgefið efni, en
heldur slitrótt hvað varðar óútgefið efni. Þar hefði þurft að geta safnmarks heimilda
og gæta meiri nákvæmi. Þá er nokkuð um að heimildir rati ekki í heimildaskrána,
sem þó er augljóslega vísað til. Það á einkum við um tölvupósta, samtöl eða viðtöl
höfundar við einstaklinga. Myndaval er ágætt, en því miður er smávægileg villa í
bókinni sem segir málverkið sem prýðir forsíðuna vera eftir Caspar Butty, en verkið
er hins vegar eftir Christian Molsted og er frá 1901. Eftirtektarvert er kaldranalegt
málverk af Heinrich Carl Schimmelmann (bls. III) sem m.a. sýnir ungan þræl sem
hvert annað stöðutákn.
Nokkuð er um villur í uppskriftum á textum frumheimilda, þar sem orð eru
stundum misrituð, þeim bætt við eða sleppt og mannanöfn hafa verið mislesin og
þar af leiðandi misrituð. I dánarbúi Hans Jónatans, sem uppskrifað er á bls. 182
304