Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 223

Gagnrýni Júlíusar Sólness hafði ennfremur sögulega skírskotun, því hann velti
því fyrir sér hvort búið væri að taka upp nokkurs konar lénsgreifaskipulag á íslandi,
eins og þekktist á miðöldum og árnýöld. Rökstuddi hann þá tilgátu með því að
segja sérútvalda aðila beiniínis gefin réttindin til veiða á silfurfati og þeir hinir sömu
héldu síðan að vonum fast í þau. Réttindi þessi gengju svo í arf á milli kynslóða
rétt eins og lénin í Evrópu forðum.29 Svavar Gestsson heimfærði þessa tilgátu upp
á Halldór Asgrímsson sjávarútvegsráðherra þegar hann sagði ráðherrann „[eiga]
sem sagt fiskinn í sjónum [...] en útgerðarmenn mega hirða hann í umboði hans.
Sjómenn hins vegar, þeir sem draga fiskinn, þeir eiga engan fisk. Þeir bara vinna
þarna, eins og sagt er.“30 Kvótakerfið var því með öðrum orðum birtingarmynd
hins forna lénsveldis eða upphafs kapítalismans svokallaða. Enda spurði Svavar
þegar á leið: „Átta menn sig ekki á því að hér er í raun og veru verið að búa til fyrstu
verulega öflugu kapítalistana í þessu landi?“31 Af nógu var að taka þegar sögunni
var beitt.
Af þ\d sem að framan greinir má álykta að fyrsta grein frumvarpsins hafi helst
þjónað tvennum tilgangi: Annars vegar var hún vopn í höndum þeirra sem gagn-
^ýndu kerfið og álitu inntak fyrstu greinarinnar mikilvægara en hinna greinanna.
Hins vegar gat hún afhjúpað eigin galla í samanburði við hinar greinarnar. Hér
skal tekið fram að frumvarpið var þingfest 4. desember 1987 en það þurfti að vera
Samþykkt fyrir 1. janúar 1988 þegar fyrri fiskveiðilögin frá upphafi árs 1986 runnu
sitt skeið. Má með sanni segja að sá tími hafi verið býsna tæpur fyrir jafn mikilvægt
málefni og fiskveiðistjórnun á Islandi.
Auðlindaskattur, veiðileyfagjald og réttlæti
i október 1987 falaðist Halldór Ásgrímsson eftir því við Rögnvald Hannesson,
þáverandi prófessor í fiskihagfræði við Verslunarháskólann í Björgvin, að hann
Hgði mat sitt á íslenska fiskveiðistjórnunarkerfið. Rögnvaldur taldi tvennt koma
^ greina ef tryggja ætti þjóðinni — sem eiganda — hluta af hagnaði þeirra sem
höfðu nýtingarrétt á sjávarauðlindunum: Annars vegar gæti hver íslendingur
^ngið sendan tékka árlega fyrir hlutdeild sinni í kvótarentunni,32 eða, ríkið gerði
kvótarentuna að tekjustofni með sérstökum kvótaskatti sem legðist á hreinan
agóða útgerða hins vegar, en án þess þó að skerða fjármunamyndun þeirra.33
En til var önnur leið. Gylfi Þ. Gíslason sagði í Morgunbladinu 5. desember 1987
29 Alþmgstíiindi 1987-1988, B 3, d. 2838.
30 Alþinffstiðindi 1987-1988, B 3, d. 2861. Svavar var reyndar að lesa beint upp úr gamalli grein eftir
Jón Baldvin Hannibalsson sem þá gegndi embættt fjármálaráðherra. Vildi hann með því sýna fram á
hvernig skoðanir þingmanna vilji oft breytast efdr þvi hvort þeir sitji í stjórn eða ekki.
Jón Baldvin steig aldrei í ræðustól til þess að bregðast við ummælum Svavars.
31 Alþmgistidindi 1987-1988, B 3, d. 2936.
32 Kvótarenta var og er sá hagnaður sem hlýst af afnotarétti úthlutaðs kvóta/aflamarks.
33 Elísabet Sigurðardóttir, „Kvótinn þarf að vera seljanlegur - segir próf. Rögnvaldur Hannesson",
’V'
7. október 1987, bls. 10. Sjá einnig: „Rögnvaldur Hannesson prófessor: Hentugasta fiskveiðistefnan
úthluta kvóta varanlega“, Morgutiblaðið, 2. október 1987, bls. 11.
223