Skagfirðingabók - 01.01.2011, Qupperneq 50

50
SKAGFIRÐINGABÓK
að telja út síðustu stundir sínar og
ann að nýtt í þann veginn að heilsa.
Það var gott að fara með þau í huga sér
yfir þröskuld áramótanna, og nú eru
þessar ræður tiltækar í fallegri bók,
sem um ytri búning hæfir efninu. Vel
er það. Það er hugbót og hugvekja að
lesa og íhuga þessar tækifærisræður.
Andrés Björnsson er gagnmenntaður
maður með skyggni skálds og óþving-
uð og næm tök á íslenskri tungu. Og
umfram allt: Hann er heilskyggn
boðberi kristinna trúarsanninda og
siðgæðisviðhorfa, óragur að bera trú
sinni vitni og benda á „gömlu göturn-
ar, hver sé hamingjuleiðin“ fyrir
einstakl inga og þjóð.“ (Víðförli, 3,
1986).
Starf útvarpsstjóra hlaut að heimta
mest af starfskröftum Andrésar Björns-
sonar meðan hann gegndi því. En
hann hætti þó ekki að sinna áhuga-
málum sínum á vettvangi fræðanna og
efst var honum í huga að koma á fram-
færi athugunum á skáldskap og ferli
Gríms Thomsens. Um það efni birti
hann ýmislegt á seinni árum, fyrir
utan það sem kom á prent þegar hann
var ungur og að framan var rakið.
Árið 1975 gaf Andrés út hjá Bókaút-
gáfu Menningarsjóðs í eigin þýðingu
ritgerðir sem Grímur samdi á dönsku.
Bókin heitir Íslenzkar bókmenntir og
heimsskoðun. Í henni eru fimm ritgerðir
frá árunum 1848–57, sem Grímur rit-
aði og birti í ýmsum tímaritum í Dan-
mörku og fjalla um íslenskar fornbók-
menntir. Auk þessi þýddi Grímur á
þessum tíma og gaf út tvær sýnis-
bækur íslenskrar sagnaritunar á
dönsk u. Andrés gerir grein fyrir þessu
efni í formála bókarinnar, en það teng-
ist áhuga Gríms á hinum svokallaða
skandinavisma sem ofarlega var á
baug i á þessu tíma, enda nefnist fyrsta
ritgerðin Um stöðu Íslands í Skandin-
avíu, einkum með tilliti til bók-
mennta. Þessar ritgerðir eru fróðleg
heimild um hugmyndir menntamann a
um miðbik nítjándu aldar, en Grímur
er fyrstur Íslendinga sem háskóla-
menntaður var í bókmenntafræði. Þær
varpa einnig ljósi á lífsviðhorf hans og
skýra ýmislegt í skáldskap hans. Er
þýðing og útgáfa þessa efnis veiga-
mesti fræðilegi skerfur Andrésar til
rannsókna á ferli Gríms.
Um sama leyti og þessi bók kom út
og síðar birti Andrés í ýmsum ritum
greinar og ritgerðir sem varða Grím.
Þær eru þessar: Ár úr ævi Gríms
Thomsens, Skírnir, 1973; Frá Grími
Thomsen og Norðmönnum, Minjar og
menntir. Afmælisrit helgað Kristjáni
Eld járn, 1976; Trúarviðhorf Gríms
Thomsens, Afmæliskveðja til Tómasar
Guðmundssonar, 1981; Grímur Thom-
sen og Uppsalamótið 1856, Árbók
Landsbókasafns Íslands 1988, 1990;
Peder Ludvig Möller og Grímur
Thomsen, Morgunblaðið 7. apríl 1990;
Skapferli Gríms Thomsens, Andvari
1990; Um Grím Thomsen og raun-
sæið, Andvari 1993.
Ráðgert var að taka þessar ritgerðir
saman í bók ásamt óprentuðu efni frá
hendi Andrésar um Grím, meðal ann-
ars ritgerð um barnsmóður hans,
skáldkonuna Magdalene Thoresen, og
kynni þeirra. Átti að gefa bókina út á
aldarártíð Gríms 1996 og hugðust
tveir vinir höfundarins, Einar Laxness
og Hannes Pétursson, aðstoða hann
við það. Af þessu varð ekki, enda heils a
og starfsþrek Andrésar þá orðið skert.