Skagfirðingabók - 01.01.2011, Síða 57

MARGRÉT MARGEIRSDÓTTIR
LANDNEMAR Í VESTURHEIMI
____________
Kveð ég fagra fjörðinn Skaga,
farðu vel um alla daga,
blessuð sé þín byggð og saga,
bæir, kot og höfuðból.
Þanning kvað presturinn og sálma­
skáldið Matthías Jochumsson forðum
í hinu fagra kvæði sínu um skrauti
búinn Skagafjörðinn. Þessar ljóðlínur
koma upp í hugann þegar rýnt er í
fortíðina til að segja sögu fjölskyldu
sem kvaddi Skagafjörð á næstsíðasta
áratug 19. aldarinnar og hélt til Vest­
ur heims. Margt hefur verið ritað um
ástæður þess að Íslendingar fluttust
þús undum saman til Vesturheims, á
tímabilinu frá því um 1870 fram á
fyrstu áratugi 20. aldarinnar. Miklar
heimildir eru fyrir hendi sem lýsa erf­
iðum lífsskilyrðum, mikilli fátækt og
vonleysi. Fólk var að flýja harðindi,
örbirgð og óbærileg lífskjör, þar sem
framtíðarmöguleikar virtust oft harla
fáir. Vistarband fátæks vinnufólks
mun einnig hafa átt sinn þátt í að ungt
fólk tók þá ákvörðun að flytja til Vest­
urheims og freista gæfunnar í fram­
andi landi. Síðari hluta 19. aldar var
árferði hér á landi með erfiðasta móti
vegna náttúruhamfara, harðinda,
kuld a og hafísa svo fátt eitt sé nefnt. Í
Skagfirskum annál kemur fram um árin
1880–1881 að þá hafi verið miklir
kuldar, orðrétt segir:
Frost komst niður undir 40 stig á C,
þegar mest var og hafþök af ís. Úti­
gangshross frusu í hel á þorra. Bæjar­
hús fenntu sumstaðar í kaf. ... ekki
varð sums staðar komist til gegninga
dögum saman.
Ekki er að undra þó að þessi vetur væri
nefndur frostaveturinn eða grimmi
vet ur. Það er ástæða til að hafa þessa
lýsingu í huga þegar staðnæmst er við
árið 1883, en það ár héldu 211 manns
úr Skagafirði til Vesturheims í leit að
betri lífsskilyrðum. Sama ár fluttu alls
1.215 manns til Vesturheims frá ýms­
um stöðum á landinu, meirihlutinn
frá Norður­ og Austurlandi. Fjölmenn­
asti hópur úr Skagafirði fór til Vest ur­
heims árið 1876, alls 253. Á tíma­
bilinu 1870–1914 fluttu 1.422 íbúar
úr Skagafjarðarsýslu til Vesturheims,
var það þriðji fjölmennasti hópur út­
flytjenda skráður eftir sýslum. Stærsti
hópurinn fór úr Norður­Múlasýslu,
2.738 manns. (Vesturfaraskrá, útg.
Júníus H. Kristinsson.)
57