Skagfirðingabók - 01.01.2011, Blaðsíða 104

SKAGFIRÐINGABÓK
og áhersla var lögð á við vinnuhjú.
Þjónustan kom því úr öll um stéttum
og gat verið niðursetning ur jafnt og
heimasætan á bænum.
Viðhorfin breyttust á 19. öld fyrir
áhrif frá fræðslu upplýsingarstefnu­
manna, iðn­ og hreinlætisbyltingu.
Aldagrónir lifnaðarhættir viku fyrir
nýjum siðum. Þegar Jón Steingríms­
son, síðar eldklerkur, fór í vist að
Starra stöðum árið 1740 fékk hann
þjónustu sem var svo mikið óbermi,
að hann taldi, að hann var grálúsugur
og viðþolslaus af illri umhirðu.10 Þrif­
in, handlagin og vel uppfrædd þjón­
usta skipti miklu máli fyrir afkomu
og vellíðan þeirra sem hún þjónaði.
Aðstaðan
Allir sem hafa gengið um torfbæi vita
að aðstaða til þrifa var erfið. Sá veru­
leiki hafði bein áhrif á hlutverk þeirra
sem þjónuðu heimilinu og það var oft
mikið verk að halda ígangsklæðum
fólks þokkalegum.
Þegar alvarlegur eldiviðarskortur
varð á 17.–18. öld hurfu ofnar innan­
bæjar. Hús voru byrgð og minnkuð til
að nýta sem best þá litlu upphitun
sem kom frá fólkinu sjálfu og skepn­
um sem oft voru hafðar innandyra.11
Baðstofan í bænum var aðal íverustaður
fólks á 19. öld. Yfirleitt var hún vel
viðuð á betri bæjum en meira og
minn a óþiljuð hjá alþýðu fólki. Al­
Þessir góðlegu karlar hafa
sennilega ekki haft áhyggjur af
sokkum og skóm frá degi til
dags því kvenfólkið sá um þá
hlið lífs ins. Þær losuðu líka
koppinn fyrir þá og höfðu hann
tilbúinn undir rúminu þegar
þeir fóru í háttinn.
Ljósm.: Bruno Schweizer.
Héraðsskjalasafn Skagfirðinga.
10 Ævisaga Jóns Steingrímssonar, 1945, bls. 26.
11 Daniel Bruun, 1897, bls. 109, 120, þar sem eru dæmi um fjós undir baðstofu. Eiríkur Eiríks­
son, 1985, bls. 61. Tvær ritgjörðir, bls. 10.
104