Skagfirðingabók - 01.01.2011, Blaðsíða 176

SKAGFIRÐINGABÓK
Vélin flutt upp á Akranes
og sett saman
Vélin var flutt til Akraness frá Reykja­
vík 4. og 6. ágúst 1943. Hún kom í
þremur trékössum. Í þeim stærsta var
vélin. Þar stóð hún á beltavagninum
án belta á trébretti. Í öðrum minni
kassanum voru beltin, en í hinum
tann ar gálginn og búnaður fyrir tönn­
ina. Eirík Eylands var á þessum tíma
nemandi í Menntaskólanum í Reykja­
vík. Hann hafði unnið við að setja
sam an fyrstu tvær skurðgröfurnar,
sem komu til landsins árið áður, og
fékk nú það verkefni að setja ýtu þessa
saman. Verklýsingar voru ekki ýtar­
legar en nokkrar teikningar fylgdu.
Hyggjuvit varð því oft að ráða för.
Reynslan sem fengist hafði við að setja
saman skurðgröfurnar skipti sköpum
að mati Eiríks. Allir boltar og skrúfur
voru í olíubornum strigapokum í
trékassa. Mikil vinna fólst í því að
finna hverjum bolta stað en það gekk
upp að lokum. Tvær rær gengu þó af,
sem líklega hafa átt að vera herslurær
á einhverjum af boltunum.
Erfiðast var að koma beltunum á
vél ina. Það var leyst með því að nota
Underhaug steingálga (þrífót) með
tannhjólavindu til að lyfta beltunum
og koma þeim á sinn stað. Gálga
þenn an hafði Árni G. Eylands notað
við að hlaða grjóti í grunn undir
sumarbústað, sem hann var þá að
byggj a austur á Þingvöllum. [19]
Ýtunnar fyrstu beltaför
Byrjað var að vinna með vélinni við
gatnagerð á Akranesi 11. ágúst 1943,
en að því verki loknu var farið að ryðja
út skurðruðningum í Garðaflóa við
Akranes og hófst sú vinna laugardag­
inn 14. ágúst. Þeirri vinnu lauk 26.
ágúst og hafði þá verið rutt út um 5
km af ruðningum. Þá var vélin leigð
Vegagerð ríkisins og notuð við vega­
gerð á Skorholtsmelum í Leirár­ og
Melasveit. Sá vegur liggur á milli
Skor holts og Geldingaár og mun vera
fyrsti þjóðvegur á Íslandi gerður með
jarðýtu af íslenskum mönnum. Ýtan
reyndist mjög vel við þessi verk og
vöktu þessi nýju vinnubrögð athygli
manna víða um land. Að lokinni vega­
gerð var ýtan flutt upp að Hvanneyri
og notuð þar í tvo­þrjá daga við að
laga til í kringum byggingar. Með
vél inni unnu þeir Guðmundur Run­
ólfsson frá Hvanneyri og Eirík Ey­
lands. [1 og 2]
Á Hólum í Hjaltadal
Kristján Karlsson var skólastjóri á
Hólum 1935–1961. Hann var hinn
besti æskulýðsleiðtogi, sem velti fyrir
sér hæfileikum og getu nemenda
sinn a, reyndi að sníða hverjum og ein­
um stakk eftir vexti svo sem kostur
var og greiða götu þeirra. Hann var
hygginn og framsýnn framkvæmda­
maður og í hans tíð á Hólum urðu
miklar umbætur varðandi byggingar,
ræktun og vélar.
Á árunum eftir 1940 fór Hjaltadals­
áin að falla svo mjög að engi og túni á
Hólum að til vandræða horfði. Krist­
ján hafði fylgst með framkvæmd unum
í Garðaflóa og hvernig ýtan var notuð
þar við að jafna út skurðruðning ana og
við vegagerð á Skorholtsmel um. Sá
hann að þetta gæti verið heppi legt
verk færi til að takast á við Hjalta­
176