Breiðfirðingur - 01.04.1950, Síða 8

6
BREIÐFIRÐINGUR
skyndilega kominn röskar níu aldir aftur í tímann. Ég sá rísa þarna
á grunninum reisulegan bæ í fornum stíl. Tígulegir menn og f.agr-
ar konur fylla húsin og ég sé höfðingjann glæsilega sitja í önd-
vegi. Langeldar eru kyntir og líkt er sem mér berist að eyrum
kliðurinn af samtali gesta og heimamanna. — Mér verður reikað
um rústirnar. Þarna eru aðaldyrnar. — Gangurinn inn í skálann
er lagður hellurn. Þær eru óhaggaðar og fara vel. A miðju salar-
gólfi eru langeldarnir. — Hellur eru reistar á rönd utan með eld-
unum. Sumar eru fallnar, en flestar eru óhaggaðar. Ég geng inn
að eldstæðinu. Með svipuskaftinu get ég rótað í níu alda gamalli
öskunni. Askan er tvílit, ljósleit viðaraska og dökk aska, ef til
vill af sauðataði. — Askan hefur engum breytingum tekið. Hún
gæti alveg eins verið nokkurra vikna gömul. Hér hefur engu verið
haggað. Bæjarhúsin hafa fúnað niður í friði. Veggir hafa verið
gerðir að mestu úr hnaus og streng. Aðeins hafa verið hellusteinar
á hliðarveggjum undir röftum og undir máttarstoðum á gólfi.
Hver glöggskyggn húsameistari gæti gert bæinn upp að nýju,
svo að litlu eða engu skeikaði frá því, sem áður var. — Eyrbyggja
er af öllum talin ein þeirra fornsagna, sem öruggust er með að
greina rétt frá um örnefni og staðhætti. Höfundur sögunnar hefur
verið þaulkunnugur í héraðinu og ritað söguna eftir góðum heim-
ildum. — Sagan um upphaf byggðar á Bólstað og hvernig byggðin
leið undir lok, er mjög merkileg, og ekki sízt það, hvernig ör-
nefnið geymist um margra alda skeið, svo tryggilega, að samtíma-
menn okkar geta bent á mosagróna móana og sagt: „Þarna stóð
bærinn.“ Sýnir þetta að örnefni og saga á sér djúpar. sameigin-
legar rætur, sem nútíminn metur, ef til vill ekki sem vert er. —
Annars hafa örnefnin geymzt undra vel allt til vorra daga, ’en
nú eru þau í hættu. — Við stöðug búendaskipti, breytt vinnubrögð
og aukinn hraða, gleymast örnefnín. — Mikið af örnefnum hefur
þegar verið skrásett, og geymast þannig til athugunar fyrir fræði-
menn. — En örnefnin eru merkilegur þáttur móðurmálsins, og ef
örnefnin glatast úr daglegu máli, þá hefur móðurmálið misst
styrkar stoðir, enda örnefni og saga svo nátengd, að sagan missir
að nokkru gildi sitt, ef örnefnin týnast. Þau mega ekki glatast
úr daglegu máli.