Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Page 25

Í s l a n d , a n n o n ú l l
TMM 2010 · 2 25
ar til samfélagsins sem hún var í forsvari fyrir. Ábyrgðarleysið árin fyrir
efnahagshrunið birtist þá í því hvernig enginn úr bönkunum, stjórnsýsl-
unni, eftirlitsstofnunum og stjórnmálunum axlaði sjálfviljugur ábyrgð
eftir hrun. Átökin um túlkun skýrslunnar munu ekki síst snúast um
þetta. Hvern á að kalla til ábyrgðar ef fjölmargir hafa gerst sekir um
vanrækslu í starfi, að minnsta kosti í siðferðilegum skilningi orðsins ef
ekki lagalegum? Og hvað má segja um þá málsvörn sem undir býr, að
svo almenn samsekt merki allsherjar sýknu?
Vissulega væri auðveldara að draga almennar ályktanir um efni rann-
sóknarskýrslunnar ef þeir sem orsökuðu hrunið með athöfnum sínum
öxluðu viljugir þá ábyrgð sem þeir ættu með réttu að bera. Ekkert bend-
ir þó til þess að svo verði í bráð og í raun er líklegra að spunalið stjórn-
málaflokkanna geri sitt besta til þess að drepa málinu á dreif með því að
brengla raunverulegar niðurstöður skýrslunnar.
Tryggja þarf að slíkar tilraunir detti dauðar niður.
Dramatískir dagar: Skýrslan og spuninn
Dagana fyrir útgáfu skýrslunnar var andrúmsloftið í samfélaginu
rafmagnað. Páll Hreinsson, formaður rannsóknarnefndar Alþingis,
hafði lýst því yfir síðsumars 2009 á Rás 1 að engin nefnd þyrfti „að
færa þjóð sinni jafn slæmar fréttir og þessi nefnd“.5 Þá var enn von á
skýrslunni í vetrarbyrjun, en þegar útgáfu hennar var frestað, ekki einu
sinni heldur tvisvar, grunaði marga að nú ætti að skjóta hneykslismál-
um undir stól.6 Dró það lítið úr vantrúnni þótt nefndarmenn ítrekuðu
þau alvarlegu tíðindi sem skýrslan ætti eftir að draga fram. Tryggvi
Gunnarsson lýsti því t.d. yfir „að þær upplýsingar sem fram hafi komið
í rannsókninni um fall bankanna og ekki síður upplýsingar um hvað
stjórnvöld gerðu og hvað þau gerðu ekki séu slíkar að sér hafi legið við
gráti“ og hvatti til þess að þjóðin fengi tveggja, þriggja daga frí eftir
útgáfu skýrslunnar svo hún gæti kynnt sér hana alla.7
Um miðjan mars spurðist svo út að skýrslan væri komin í prentun í
Prentsmiðjunni Odda og að hennar væri gætt af öryggisvörðum frá Sec-
uritas svo að enginn kæmist í hana. Tilbúnum eintökum var: „jafnóðum
komið fyrir í gámi á gólfi prentsmiðjunnar, honum læst og öryggisverðir
[vöktuðu] gáminn.“8 Leyndardómurinn í kringum útgáfu skýrslunnar
jók mjög á væntingar landsmanna og ekki var laust við að yfirvöld
óttuðust að upp úr syði þegar niðurstöður hennar lægju fyrir. Ragna
Árnadóttir, dómsmálaráðherra, sagðist „hafa fengið fullvissu fyrir því
að lögreglumenn“ myndu gegna skyldum sínum kæmi „til átaka“, en