Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Síða 30

G u ð n i E l í s s o n
30 TMM 2010 · 2
Þorvald Gylfason, Einar Kárason, Hallgrím Helgason og Ólaf Arnarson“.
Skafti vill þó ekki einskorða sig við þennan hóp manna, heldur kallar
einnig til ábyrgðar þá sem „sátu á girðingunni og horfðu á (og mæltu
jafnvel Baugsliðinu bót) þegar Davíð reyndi að afstýra því að Golíat legði
undir sig Ísland: Egil Helgason og Guðmund Andra Thorsson.“
Greining Skafta Harðarsonar opnar engar nothæfar túlkunarleiðir
á orsakir hrunsins. Ábyrgðarhugmyndir hans eru sérkennilegar, en
hann virðist leggja að jöfnu þær gjörðir íslensku valdastéttarinnar sem
leiddu til hrunsins og pistla í Fréttablaðinu, sem ekki eru einu sinni allir
skrifaðir til varnar Baugi. Það breytir því svo ekki að taka verður til
nákvæmrar greiningar þær tvær stóru valdablokkir sem á árunum fyrir
hrun sáust skýrast í baráttu Davíðs Oddssonar við Baug.
Ó, þetta er indælt hrun
Því má halda fram að stjórnleysið sem var ráðandi í íslensku fjármála- og
athafnalífi á fyrsta áratug þessarar aldar eigi sér rætur í samfélagsvitund
tímabilsins og þéttriðnu samtryggingarnetinu sem íslenskar valdastéttir
spunnu um langt skeið. Það brast endanlega á haustmánuðum 2008.
Í 8. bindi rannsóknarskýrslunnar er leitast við að skýra að hvaða leyti
siðferði og starfshætti bankamanna má greina í tengslum við „starfs-
hætti í stjórnsýslu og hjá eftirlitsstofnunum sem og vinnubrögð og
siðferði stjórnmálamanna“ eins og kemur fram í inngangsorðum vinnu-
hópsins. Hópurinn taldi gagnlegt að setja þessa starfshætti „í samhengi
við hugsunarhátt, orðræðu og verðmætamat í samfélaginu og við aðra
þætti þjóðfélagsins, einkum fjölmiðla og háskólasamfélagið, sem skipta
máli til skýringa á því sem gerðist“.27 Með það í huga leitast skýrsluhöf-
undar við að skilgreina ábyrgð hinna ýmsu hópa samfélagsins.
Lestur skýrslunnar vekur upp ýmsar forvitnilegar spurningar sem
vert er að ræða, t.d.: 1) Hver er ábyrgð ákveðinna einstaklinga og hver er
ábyrgð íslensks samfélags sem heildar? 2) Hvernig ber okkur sem þjóð
að gera upp þessa ábyrgð og hvaða lærdóm getum við dregið af slíku
uppgjöri? 3) Er jafnvel hægt að halda því fram að íslenska efnahagshrun-
ið hafi verið af hinu góða?
1) Ábyrgð. Ljóst er að stjórnendur bankanna vanræktu siðferðilega
ábyrgð sína gagnvart samfélaginu, (8:47) en það gerðu einnig eftir-
litsaðilarnir, jafnt innan bankanna sem í hópi endurskoðenda (8:58).
Gagnrýni skýrsluhöfunda beinist þó ekki aðeins að bönkum og eftir-
litsstofnunum. Stjórnmála- og embættismenn brugðust skyldu sinni