Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Page 47

H r y l l i n g u r ! H r y l l i n g u r ? Va m p ý r a n g e n g u r l a u s
TMM 2010 · 2 47
henni til Vestur-Evrópu. Þetta hafði svo áhrif á bókmenntirnar, meðal
annars á rómantísk skáld.13
Í ljóðum rómantísku skáldanna var vampýran oftar en ekki kvenkyns.
Hún hafði svo kynskipti þegar hún rann saman við hið rómantíska
skáld og hetju, en almennt eru rætur þessa kynusla raktar til smásögu
frá árinu 1819, „The Vampyre“, eftir John Polidori, sem var einkalæknir
Byrons lávarðar og þráði að vera rómantískur snillingur.14 Samkvæmt
Margaret L. Carter var því samúð fyrir hendi með vampýrunni í bók-
menntum frá upphafi, því þegar karlkyns vampýrunni „sló saman við
hina Byronísku hetju, þá yfirskyggði prómeþeifísk göfgun illsku hennar
algerlega.“15
Saga Polidori gekk svo aftur í formi leikgerða, en vampýruleikhús
var afar vinsælt fyrirbæri á sviðum London og Parísar, einmitt á fyrri
hluta nítjándu aldar þegar þeir Louis og Lestat voru á ferðinni. Þetta
leikhúsfár varð líklegast kveikjan að skáldsögu Írans Abrahams (Brams)
Stoker, Drakúla (1897).16 Stoker byggði skáldsögu sína að hluta til á
sögulegri persónu frá miðöldum, Vlad Dracula (1431–1476), sem var
nefndur ‘stjaksetjarinn’, en hann varð frægastur fyrir það að hindra, um
tíma allavega, innrás Tyrkja inn í Austur-Evrópu. Stoker nýtti sér einnig
slavneskar þjóðsögur um vampýrur og stillti ógnvaldi sínum upp sem
aðalsmanni og kvennamanni og lagði línurnar fyrir helstu hæfileika
og veikleika vampýrunnar. Hæfileikarnir liggja til dæmis í dáleiðandi
augnaráði, því að geta haft hamskipti og breyst í dýr og að geta gengið
upp veggi, meðan veikleikarnir eru sólarljós (sem þó var ekki bráð-
drepandi í Drakúla eins og í síðari sögum), hvítlaukur, krossar og svo
auðvitað stjaksetning og afhöfðun. Þannig varð skáldsagan fljótlega að
einskonar vampýru-biblíu og gegnir því hlutverki enn í dag.
Í stuttu máli segir Drakúla frá því að vampýruprins frá Transylvaníu
ákveður að flytja til Englands í leit að fersku blóði. Hann hallar sér
aðallega að tveimur ungum konum, drepur aðra og virðist næstum vera
búinn að ná hinni á vald sitt þegar hópur karla, í félagsskap læknisins
sérvitra Van Helsing, tekur sig til og ræðst gegn honum og hefur að
lokum fullan sigur.
Hér má finna ýmsa þá þætti sem síðar urðu að föstum liðum í vampýru-
skáldskap, svo sem rómantíska undirtóna og blómstrandi erótík.
Helstu persónur vampýrusagna birtast hér fyrst: brúður vampýrunnar,
aðstoðarmaður hennar og svo vampýrubaninn.
Erótíkin felst aðallega í samskiptum Drakúla við konurnar tvær, en
þó er ljóst að Drakúla er alveg hæfilega hinsegin, því snemma í bókinni
langar hann greinilega að smakka á ungum enskum karlmanni, unn-