Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Side 89

TMM 2010 · 2 89
Stefán Snævarr
Krataávarpið
Frjálslynd jafnaðarstefna skýrð og varin
Jafnvægislistin
Jafnaðarstefna er jafnvægislist. Jafnaðarmaðurinn leitar jafnvægis milli
einstaklings og samfélags, jafnaðar og frelsis, markaðar og ríkis,
hagvaxtar og náttúruverndar. Stefna hans er öfgalaus, yfirveguð og
miðjusinnuð. Hann hefur fremur heilbrigða skynsemi og reynslu að
leiðarljósi en hátimbraðar kenningar og kreddur. Enda samsinnir hann
meistaranum frá Minnesota, Bob Dylan: „You don’t need a weatherman
to know which way the wind blows“.2 Jafnframt skilur jafnaðarmaðurinn
að það sem virðist heilbrigð skynsemi kann að vera vanheil óskynsemi,
brjóstvitið kann að blekkja og reynslan er oft brigðul. Auk þess sér hann
að ekki verður hjá kenningum komist; það að segja brjóstvitið skárra
en sértæka hugsun er líka að setja fram kenningu. Hann veit jafnframt
að margt gott má læra af snjöllum kennismiðum en áskilur sér rétt til
að vinsa úr kenningunum. Honum er sama hvaðan gott kemur, hvort
það kemur frá vinstri, hægri eða miðjunni fúlu. Engu skiptir hvernig
kötturinn er á litinn svo fremi hann veiði mýs (en Guð hjálpi okkur ef
mýsnar fara að veiða kisu!).
Jafnaðarmaðurinn þjáist hvorki af ríkishyggju né ríkisbubbahyggju,
hann blótar hvorki markaði né ríkisvaldi, hvað þá ríkravaldi. Hann geldur
markaðnum það sem markaðarins er og ríkinu það sem ríkisins er.
Um leið geldur hann varhug jafnt við ríkisofurvaldi sem markaðs-
valdi. Illskást er að efla samfélagið, stuðpúðann milli markaðar og ríkis.
Samfélagið er svið hinna óformlegu samskipta og samtaka manna – svið
samráðs og samræðu, samræðulýðræðis.
Jafnaðarmaðurinn Anthony Giddens hefur haldið slíkum hug-
myndum mjög á lofti. Hann á heiðurinn af hugmyndinni um þriðju
leiðina milli hefðgróinnar jafnaðarstefnu og frjálshyggju. Þá leið vill
1