Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Qupperneq 96

S t e fá n S n æ va r r
96 TMM 2010 · 2
Af ofansögðu dreg ég þær ályktanir að hvorki sósíalismi né frjálst
markaðskerfi sé á vetur setjandi. Kjörorð okkar er: Hvorki Marx né
Hayek!
Frammistöðurökin
Þau lönd sem eru með blandað hagkerfi og hafa náð bestum árangri
eru flest ýmist í Austur-Asíu eða í Evrópu norðanverðri. Lítum á Suður-
Kóreu. Landið iðnvæddist hraðar en nokkurt annað land í sögunni og
var þó ríkið með nefið niðri í hvers manns koppi austur þar. Vissulega
er markaðskerfi í Suður-Kóreu en hið opinbera hefur til skamms tíma
verið mjög umsvifamikið í efnahagslífinu. Til dæmis þröngvaði ríkið
ýmsum fyrirtækjum til að sameinast í risafyrirtæki. Þetta virtist gefa
góða efnahagsraun þótt aðferðirnar hafi verið fruntalegar. Tævan hefur
ekki lagt svona mikla áherslu á eflingu stórfyrirtækja en hefur samt náð
mjög góðum efnahagsárangri. Og það þótt þar í landi séu fleiri ríkis-
rekin fyrirtæki en annars staðar, miðað við hlutfall veltu þeirra af lands-
framleiðslu. Svo geta menn sagt að Tævanbúar og Suður-Kóreumenn
hafi náð þessum efnahagsárangri þrátt fyrir en ekki vegna ríkisþátttöku
(„ríkisafskipta“). En þá erum við komin á hálan ís kenninga sem eru
kannski ekki prófanlegar þegar öllu er til skila haldið. Hvernig geta
menn sannreynt þá kenningu að þessi ríki hefðu náð lengra án ríkis-
þátttöku?
Allavega eiga frjálshyggjumenn erfitt með að skýra þá staðreynd
að Tævan, Suður-Kórea og önnur Asíulönd sem höfðu gefið frjáls-
hyggjunni langt nef fóru betur út úr fjármálakreppunni 1998 en
Suður-Ameríkuríkin sem höfðu gert allt eftir frjálshyggjubókinni.7
Þau komust upp úr öldudalnum með stæl, gagnstætt Argentínu sem
fékk heldur betur timburmenn eftir frjálshyggjufylliríið mikla á síðasta
áratug, segir Stiglitz (Stiglitz, 2000).8 Hann bætir því við að Suður-Kórea
hafi iðnvæðst bak við háa tollmúra og hið sama gildi um iðnvæðingu
Bretlands og BNA.9 Þetta var skynsamleg stefna, vernda varð hinn við-
kvæma frumiðnað þessara landa gegn samkeppni rétt eins og smábörn.
Ennfremur segir Stiglitz að hinar ríkisreknu stálverksmiðjur Tævans séu
ásamt ríkisstálverksmiðjunum suðurkóresku skilvirkustu verksmiðjur
sinnar tegundar í heiminum. Um leið leggur hann þunga áherslu á að
yfirleitt séu verksmiðjur best komnar í höndum einkaaðila og er það
líklega rétt (Stiglitz, 2002: 54). Nefna má að iðnvæðingin í Suður-Kóreu
hófst með þeim hætti að ríkið þjóðnýtti bankana (Harvey, 2005: 107).
Kannski henni hafi lokið á Íslandi með nýafstaðinni þjóðnýtingu.