Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Side 97

K r a t a áva r p i ð
TMM 2010 · 2 97
Áður en við yfirgefum nýiðnvædd ríki Austur-Asíu vil ég nefna að
norski frjálshyggjumaðurinn Jan Arild Snoen vitnar í rannsóknir sem
eigi að sýna að engan veginn sé víst að hin virka ríkisþátttaka í flestum
Austur-Asíu ríkjunum hafi eflt efnahaginn þar (Snoen, 2004: 96). En
athugið að þessar rannsóknir sýna heldur ekki að ríkisumsvifin hafi
skaðað efnahagslífið þar.
Víkur nú sögunni norður á bóginn, til Norðurlanda. Samkvæmt form-
úlum frjálshyggjunnar ættu þessi lönd að vera komin á vonarvöl fyrir
löngu en svo vill til að veruleikinn fer ekki eftir formúlum. Efnahags-
líf þeirra er blómlegt þrátt fyrir firnaháa skatta (ríkið hirðir um 50%
af vergri þjóðarframleiðslu í þessum löndum). Samkvæmt formúlum
frjálshyggjunnar ættu þessi lönd að vera farin á hausinn fyrir löngu. En
hver er raunin? Finnar hafa besta skólakerfi í heimi og eru forystuþjóð
í farsímaframleiðslu. Landið er almennt talið hið samkeppnishæfasta í
heimi og nágrannalandið, hin erkikratíska Svíþjóð, var árið 2003 kjörið
fremsta tækninýjungaland veraldar. Ekki stendur nágrannalandið
Danmörk sig verr. Danir hafa með góðum árangri sameinað félagslegt
öryggi og þjálan vinnumarkað. Auðvelt er að reka og ráða starfsfólk en
ríkið tryggir öllum atvinnuleysingjum mannsæmandi kjör og býður upp
á góða möguleika til endurmenntunar. Afleiðingarnar eru m.a. þær að
danski vinnumarkaðurinn er einn sá þjálasti í heimi, hlutfallslega fleiri
Danir eru í vinnu en aðrir Evrópubúar og tekjumunur minni en í öðrum
iðnríkjum.10 Eins og þetta væri ekki nóg þá taldi auðvaldsklúbburinn
World Economic Forum að fjögur Norðurlandanna væru meðal þeirra
sex samfélaga sem væru fremst í fylkingu hvað varðar samkeppnishæfi,
árangursríka hagstjórn, útbreiðslu hátækni og örar tækninýjungar (Jón
Baldvin, 2004).
Nefna má að The Economist viðurkennir nú að hagkerfi geti blómstrað
án þess að stúta velferðarkerfinu (öðruvísi mér áður brá). Tímaritið
bendir á að Svíþjóð blómstri þótt hlutur ríkisins í vergri þjóðarfram-
leiðslu sé meiri en í löndum þar sem efnahagurinn sé í mun verri
málum. Sænska ríkið hirðir 57% af vergri þjóðarframleiðslu, hið franska
53%, hið þýska 47% og hið spænska 37%. Samt blómstrar Svíþjóð en hin
þrjú ríkin eru á hausnum og það þótt Spánverjar vinni mikið, meira en
Frakkar og Þjóðverjar og þarf ekki mikið til.11
En hafa þá frjálshyggjuríkin ekki náð enn betri árangri? Svo er
ekki. Á Nýja-Sjálandi hafa menn á síðustu 25 árum gengið lengra
í frjálshyggjuátt en annars staðar á hnettinum. Ríkisfyrirtæki hafa
verið einkavædd í stórum stíl og velferðarkerfið hefur nánast horfið.
Svo er Seðlabankinn sjálfstæður og ekki háður stjórnmálamönnum.