Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Page 98

S t e fá n S n æ va r r
98 TMM 2010 · 2
Þess utan hafa samningar á vinnumarkaði verið gerðir að einkamáli
atvinnurekenda og starfsmanna. En dálkahöfundar The Financial
Times, hagfræðingurinn John Kay, segir að Nýsjálendingar hafi dregist
aftur úr öðrum þjóðum vegna frjálshyggjustefnunnar. Árið 1965 voru
lífskjör þeirra fjórðungi betri en í meðallöndum Vestursins, árið 2000
voru meðaltekjurnar bara 62% af tekjum þróaðra ríkja. Í ofanálag hefur
framleiðnin aukist minna en í öðrum þróuðum ríkjum. Einkavædd
rafmagnsfyrirtæki veita lélega þjónustu og í fyrsta sinn í sögunni er
umtalsvert atvinnuleysi í landinu (athugið að þetta gerist í landi þar sem
verkalýðshreyfingin var nánast svipt öllum völdum). Kay segir að ekki
sé hægt að afsaka ástandið með því að segja það tímabundið eða það
stafi af ytri orsökum. Frjálshyggjutilraunin hafi staðið nógu lengi til að
hægt sé að dæma hana (Kay, 2004: 44–45).
Reyndar áttu meintir frjálslyndir jafnaðarmenn mikinn þátt í óförum
Nýsjálendinga. Roger nokkur Douglas, fjármálaráðherra Verkamanna-
flokks stjórnar einnar, lagði sitt af mörkum. Flokkssystir hans, Helen
Clark sem varð forsætisráðherra um aldamótin, játaði að efnahagstil-
raunin hefði mistekist. Stjórn hennar efldi ríkisvaldið á ný, t.d. mun hún
hafa endurþjóðnýtt vinnuslysatryggingar (Hertz, 2001). Andfætlingar
hefðu betur mátt tryggja sig gegn vinnuslysi frjálshyggjunnar en það er
nokkuð seint í rassinn gripið nú. Fleiri fræðimenn taka í sama streng
og Kay, Gray gengur svo langt að segja að í nýsjálensku tilrauninni hafi
frjálshyggjan afsannast af sjálfri sér. Tekjumunur hafi aukist þar meira en
í nokkru öðru vestrænu ríki, til hafi orðið stétt öreiga sem ekki þekktist
áður þar syðra. Frjálst flæði auðmagns gefi alþjóðlegum fjármagns-
eigendum neitunarvald hvað stefnu ríkisstjórnarinnar áhrærir (Gray,
2002: 32 og 41–43). Slíkt hið sama gæti gerst á Íslandi ef landið yrði opnað
fyrir þeirri auðmagnsinnrás sem marga álitshafa dreymir um.
Hið frjálshyggjusinnaða The Economist maldar í móinn og telur að
ekki hafi verið gengið nógu langt í frjálshyggjuátt þar syðra. Auk þess
sé Nýja-Sjáland langt frá öðrum löndum og því sé samkeppnisaðstaða
íbúanna erfið, gagnstætt t.d. Finnum.12 En var Nýja-Sjáland nærri
öðrum löndum þegar það var þriðja ríkasta land veraldarinnar og hálf-
sósíalískt? Hafa blaðamenn breska tímaritsins ekki uppgötvað að Finn-
land Nókíusímans og hagvaxtarins er sósíaldemókratískt velferðarríki?
Samkvæmt upplýsingum OECD var hagvöxturinn nýsjálenski 3,1%
árið 2007 en í hinu erkikratíska Finnlandi 4,4% (http://www.oecd.org/
statsportal/). Ef „frjáls“ markaður væri eins skilvirkur og frjálshyggju-
blaðasnáparnir halda þá hefði Nýja-Sjáland átt að búa við mun meiri
hagvöxt en velferðarríkin en því fer fjarri.