Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Side 101

To l s t o j e ð a M a j a k o v s k i j
TMM 2017 · 2 101
sinni og vilji nota bókmenntirnar til að reyna á byltingartímum að endur-
heimta „andlegt og pólitískt forræði sitt yfir fjöldanum“ eins og Trotskij
segir í riti sínu. En Októberbyltingin, segja byltingarforingjarnir, er einmitt
sönnun þess að þetta gerist ekki, hún sýnir algjöran ósigur menntamanna og
skáldanna sem foringja þeirra. Trotskij segir um þetta: „Listin sýndi skelfi-
legan vanmátt sinn eins og alltaf þegar miklir tímar byrja. Skáldin reyndust,
eins og búast mátti við, þýðingarminnst af öllum jarðarinnar börnum.“
Enda, segir Trotskij ennfremur, komi skáldskapur byltingarinnar ekki fram
í rímuðum textum og sögum heldur í „athöfn og einbeittum vilja Flokksins“.
Trotskij hæðist að oflæti skáldanna en svarar henni með oflæti byltingarfor-
ingjanna og segir: „Sá sem ekki tekur undir sjónarmið byltingarinnar gerir
sjálfan sig gjörsamlega að engu.“
Hér fer ekki aðeins ádrepa á frekju fútúrista heldur kemur hér og fram
óánægja handhafa hins pólitíska valds sem ekki vilja að aðrir séu að sækja
inn á þeirra svið. Þeir vilja hafa fútúrista og aðra framúrstefnumenn í listum
með í sínu liði eins og aðra sem penna stýra, en þeir skuli um leið hafa hemil
á tortímingarkappi sínu sem vill helst útrýma áhrifum stórskálda og lista-
jöfra fyrri tíma. Í stað þess að standa í slíkum föðurmorðum beri þeim fyrst
og fremst að leggja sitt til þeirrar almennu menntunarbyltingar sem tímarnir
kalli á.
Trotskij segir sem svo að „öreigamenning“ og „byltingarbókmenntir“ séu
enn ekki til og að fútúristar geti ekki komið í staðinn fyrir þau hnoss, enda
séu þeir upphaflega ekki annað en uppvöðslusamir bóhemar sem grípi til
allra ráða til að vekja athygli á sjálfum sér. Hann ítrekar að fyrst þurfi að
kenna alþýðu manna að lesa og skrifa og læra að tileinka sér það besta í
menn ingu liðinna tíma og þá fyrst geti orðið til ný list og ný menning, í
sam vinnu og átökum gamals og nýs. Ný gullöld með nýju fólki. Og í fram-
haldi af því leyfir hann sér að viðra útópíska drauma áður en bók hans lýkur
og setur fram þá von að þegar almenningur komist í snertingu við listir sé
búinn til „jarðvegur fyrir dæmalaus áhrif listanna.“ Hann bætir því við að þá
geti menn farið að vinna með þær tilfinningar sem grimmd samtímans leyfi
byltingarmönnum varla að nefna og að „óeigingjörn vinátta, náungakær-
leikur og samúð verði hinn máttugi klukknahljómur sósíalísks skáldskapar.“
Þannig er ekki hægt að lifa
Helstu oddvitar byltingarinnar, Lenín og Trotskij, vildu semsagt ekki „henda
Púshkin og Tolstoj fyrir borð á gufuskipi samtímans“ eins og krafist var
í stefnuskrá fútúrista. Þeir vildu taka stórskáld fortíðarinnar með inn í
byltingarframtíðina, þau skyldu verða hluti af þeirri almennu menningar-
byltingu sem síðar bæri glæsilegan ávöxt í lífi nýrra og betri manna.
Og þá kemur að öðru, að spurningunni „Majakovskij eða Tolstoj?“ – að
áhrifum bókmennta þáliðins tíma á byltingu og byltingarþjóðfélag. Hvað