Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Blaðsíða 9

G o s v i r k n i í í s l e n s k r i k v e n n a b a r á t t u
TMM 2016 · 4 9
í Reykjavík til að kanna áhuga á sérstöku kvennaframboði til borgarstjórnar-
kosninga í Reykjavík vorið 1982. Áhuginn reynist mikill og fullt er út úr
dyrum. Á sama tíma eru konur á Akureyri að hugsa á svipuðum nótum án
þess að konur í Reykjavík viti af því. Það gýs.
Kvennaframboð til bæjarstjórna í Reykjavík og á Akureyri eru stofnuð
snemma árs 1982, heyja kosningabaráttu um vorið og ná góðum árangri,
10,9% atkvæða í Reykjavík og 17,4% á Akureyri. Haustið á eftir fara konur
að hugsa sér til hreyfings með framboð til Alþingis því það stefnir í þing-
kosningar vorið 1983. Ekki er eining innan Kvennaframboðsins í Reykjavík
um þá aðgerð sem verður til þess að þær konur sem vildu bjóða fram til þings
stofna nýtt framboðsfélag, Kvennalistann, í mars 1983. Í Alþingiskosning-
unum í apríl býður Kvennalistinn fram til Alþingis í þremur kjördæmum,
nær 5.5% atkvæða og fær þrjár konur kjörnar á þing. Frá upphafi vega höfðu
aðeins tólf konur setið á Alþingi, aldrei fleiri en þrjár í senn og stundum
engin. Kosningarnar 1983 marka þáttaskil í fjölda kvenna á Alþingi og þær
verða ekki aftur jafn fáar og verið hafði.
Framboðin berjast fyrir því að koma konum að við opinbera ákvarðana-
töku, innleiða hugmyndina um reynsluheim kvenna sem móti rödd þeirra
og krefjast þess að á þessa rödd sé hlustað á valdasviðinu. Þau setja fram
stefnuskrár í sveitarstjórnar- og landsmálefnum, leggja áherslu á nauðsyn
hugarfarsbreytingar og að kvennapólitík sé þriðja víddin í stjórnmálum,
hvorki til hægri né vinstri. Næst þegar kosið er til Alþingis vorið 1987 býður
Kvennalistinn fram í öllum kjördæmum, nær tvöfaldar fylgi sitt í 10,1% og
fær sex konur kjörnar.
Það er fjör í gosinu allan níunda áratuginn og konur láta rödd sína hljóma
víðar en í sveitarstjórnum og á þingi. Samtök um kvennaathvarf eru stofnuð
1982, Samtök kvenna á vinnumarkaðnum 1983, Friðarhreyfing íslenskra
kvenna 1984, Kvennaráðgjöfin 1984 og einnig Íslensk-lesbíska. Áhugahópur
um íslenskar kvennarannsóknir er stofnaður 1985 og Stígamót 1989. Á tíu
ára afmæli kvennafrídagsins 1985 standa konur fyrir fjölda atburða; Kvenna-
smiðjunni, Listahátíð kvenna, fyrstu ráðstefnunni um íslenskar kvenna-
rannsóknir og Hlaðvarpinn, menningarmiðstöð kvenna, er keyptur með
samskotum í formi hlutabréfa.9 Persónusköpun kvenna er í fullum gangi.
Þegar kemur fram um 1990 hjaðnar gosið nokkuð. Í borgarstjórnar-
kosningunum 1990 fær Kvennaframboðið í Reykjavík aðeins 6% atkvæða og
býður ekki aftur fram. Í þingkosningunum 1991 minnkar atkvæðahlutfall
Kvennalista í 8,3% og fer niður í 4,9% í kosningunum 1995 og er þá orðið
lægra en í fyrstu kosningunum 1983. Gosið hafði áhrif á hina hefðbundnu
stjórnmálaflokka sem nú bjóða fram konur í vænlegum sætum á listum
sínum og konum fjölgar verulega á valdaviðinu. Barátta framboðanna fyrir
að koma konum að hefur náð markmiði sínu varðandi fjölda kvenna ef ekki
hugmyndir. Sýnileg átök um stefnumótun innan Kvennalista gera einnig að
verkum að hann lítur ekki lengur út sem samstæð fylking kvenna og fellur