Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Blaðsíða 100

G u ð b e r g u r B e r g s s o n
100 TMM 2016 · 4
því hið fullkomna merkir að komið sé á endaslóð og ekkert blasir við nema
tómið í fari hins fullkomna valds sem reynir að halda dauðahaldi í völdin
sem eitthvert guðlegt náttúrulögmál.
Hér get ég ekki farið út í smáatriði hvað varðar viðureign mína við bókina
um Don Kíkóta en hún einkennist af tilraun til að halda einhverju stað-
bundnu í texta á margvíslegu lífi, sem er hið æskilega líf bókmennta og
manns, það líf sem endar hvergi og verður aldrei skilið, hvorki fullum né
ófullkomnum skilningi á sama tré. Vegna þess að lifandi tré er þannig vaxið
að það getur haldið úti greinum og rótum eins og einhverju sem er næstum
eitt og hið sama, rótin og greinin, annað er bara ofan jarðar, hitt neðan jarðar
og hvorugt getur þrifist nema þannig sé tilvera trésins, sameinuð í hlið-
stæðum og andstæðum, trjábolnum, og þannig sé málum háttað í sólinni,
í regninu, í deginum, í nóttinni, í hitanum, í frostinu að ógleymdu tungl-
skininu. Hversu æskilegt væri ekki með þjóðum og tungumálum þeirra að
viðurkenna að það að þýða er þýðingarstarf sem þýðir það að nauðsyn krefur
að endalaust þurfi að þýða sömu bókmenntir, sama þjóðfélagið, sama tungu-
málið, vegna þess að allt þetta skiptir höfuðmáli við að skapa eitthvað sígilt
sem engin leið er að hafa hemil á með lögboðnum skilningi. Allt er þetta í ætt
við Don Kíkóta og Sansjó. Þeir fara hvað eftir annað í nýja endurtekna ferð
sem er sama ferðin og farin var áður, allt þetta vafstur andans og holdsins í
skáldverki sem var ekki samið á sama máli og það birtist lesandanum heldur
er það þýtt úr framandi máli framandi þjóðar í sama landi. Verkið er fært,
að sögn höfundar, fyrir hann af þýðanda á hina viðurkenndu þjóðtungu
Spánar, kastilískuna. Svo þannig hefur lifað þýðing hins óþekkta þýðanda
fyrir hinn þekkta Cervantes en frumgerðin glatast. Spænska þýðingin var
gerð úr framandi arabísku og þannig hefur hún leitt af sér hverja erlendu
þýðinguna á fætur annarri. Stundum eru þær endurbættar, stundum yfir-
farnar, stundum eru gerðar nýjar með nýjum skilningi þýðandans, stundum
sambland af gamalli þýðingu og nýrri. Don Kíkóti hefur þannig verið marg-
þýddur og kaghýddur eins og Sansjó, hvað eftir annað á sama málið á ýmsum
tímum og þýðingarnar hafa aldrei orðið réttar, ekki fremur en þýðingar sem
Cervantes gerir sjálfur í texta sínum þegar hann þýðir úr öðrum tungu-
málum á sína tungu. Don Kíkóti er þýðing á þýðingu ofan og þannig er
alheimur verksins.
Hjá mér er eins farið en í öðrum tilgangi. Hann er að miklu leyti sá að
með samanburði er hægt að greina á vissan hátt hjá sama manni listina að
þýða það sama frá ýmsum hliðum til að athuga hvort með þessu móti sé
hægt að finna eitthvað sem verður aldrei fundið: hina réttu þýðingu á heimi
mannsins.
Ég veit að það er minn harmleikur að ég skuli geta gert mér grein
fyrir ófullkomleika mínum við að fást við einhvern mesta harmleik bók-
menntanna, skáldsöguna sem fjallar um Don Kíkóta, riddarann bæði með
raunasvipinn og aðra bjartari andlitssvipi og hinn trúgjarna raunsæismann,