Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Blaðsíða 8

S i g r í ð u r D ú n a K r i s t m u n d s d ó t t i r
8 TMM 2016 · 4
eraði í göngu verkalýðsins niður Laugaveg með stórt kvenlíkneski sem
bar áletrunina „Manneskja – ekki markaðsvara“. Gos er hafið. Verka ýðs-
hreyfingin var ekki hrifin af þessu tiltæki kvennanna. Í kjölfarið er Rauð-
sokkahreyfingin stofnuð og berst fyrir að konur séu metnar á sömu for-
sendum og karlar, ekki á sérforsendum sem konur. Af baráttumálum má
nefna sömu laun fyrir sömu vinnu, byggingu dagvistarheimila fyrir börn,
jafna vinnuskiptingu á heimilum, rýmkun fóstureyðingarlaga og auðveldara
aðgengi að getnaðarvörnum. Hreyfingin vinnur ötullega og nær fram
þessum baráttumálum nema jafnri vinnuskiptingu á heimilum sem ekki er
hægt að færa í lög.
Þetta gos nær hápunkti sínum á degi Sameinuðu þjóðanna 24. okt. 1975
þegar kvennahreyfingar í landinu sameinast um að skora á konur að leggja
niður vinnu þennan dag til að sýna fram á mikilvægi vinnu kvenna. Konur
safnast saman á fundum víða um land, sýna samstöðu og krefjast aðgerða.
Aðgerðin er afar vel heppnuð og vekur alþjóðlega athygli. Eftir þetta hjaðnar
kvikan í kvikuhólfinu. Aðgerðin útheimti mikla vinnu sem bættist ofan á
tvöfalt vinnuálag þeirra kvenna sem að henni stóðu og konur eru þreyttar.
Innan Rauðsokkahreyfingarinnar verða nokkrar deilur um pólitíska stefnu
og hún einangrast. Það má því segja að þessu gosi ljúki með flugeldasýningu
kvennafrídagsins sem tæmir kvikuhólfið – en aðeins í bili því fljótlega tekur
kvika að safnast þar fyrir á nýjan leik.
Þriðja gos8
Þótt mikið hafi áunnist í málefnum kvenna á áttunda áratugnum er enn
spenna á kynjasamskeytum þjóðfélagsins og kynjaflekarnir nuddast saman.
Konur hafa varla rödd í opinberri ákvarðanatöku og eru fáar á Alþingi og í
sveitarstjórnum. Þær búa við sama misgengið og áður því þótt konur hefðu
orðið flest formleg réttindi að lögum voru þær enn í vitund manna skil-
greindar sem mæður og húsmæður; heimilisstörfin og barnauppeldið eru
á þeirra herðum og kynbundinn launamunur er viðvarandi. Þetta er ekki
það sem konur höfðu barist fyrir. Hvernig eiga þær að útvega sér rödd sem
hlustað er á? Hvernig eiga þær að „komast til valda“, verða „valdið“? Þessa
vídd vantar í félagslega persónu kvenna og brátt tekur að skjálfa.
Myndarlegur skjálfti, jafnvel sjálfstætt gos í eldstöðinni, verður árið 1980
þegar Vigdís Finnbogadóttir býður sig fram til forseta lýðveldisins og nær
kjöri. Vigdís varð fyrst kvenna frá því á tímum kvennaframboðanna eldri til
að nýta sér þann rétt, sem allar konur höfðu að lögum, að bjóða sig fram til
kjörs á eigin forsendum. Það vekur konur til umhugsunar um að þetta geti
þær líka gert, með samtakamætti sínum geti þær sett fram kvennaframboð
við sveitarstjórna- og Alþingiskosningar og náð inn á svið valdsins með sína
kvennapólitísku rödd. Kvikan streymir í kvikuhólfið og í nóvember 1981
skelfur þegar óformlegur hópur kvenna boðar til opins fundar á Hótel Borg