Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Blaðsíða 99

H va ð þ ý ð i r þa ð a ð þ ý ð a ?
TMM 2016 · 4 99
frá fréttum og það aukastarf var kallað að snara á íslensku. En það sem hægt
væri að kalla markverðasta þýðingarstarfið hér á landi var ekki að þýða les-
mál heldur erlenda lifnaðarhætti fyrir þjóðina og snara þeim áhrifum yfir
á samfélagið sem var þegar undir áhrifum frá ameríska hernum og orðið í
hæsta máta reyfarakennt og er það jafnvel enn í mörgu þótt ameríska varnar-
liðið sé farið eftir að það hafði tekið við af bændamenningunni og verið álíka
lofsungið og hún en arðmeira fyrir almenning. Íslenskt nútímasamfélag er
að miklu leyti ofið úr þessu tvennu, bændamenningu og bandarísku her-
valdi með vissu spænsku sólarlandaívafi og ferðamannalofsöngnum núna.
Þjóðlífið verður fyrir bragðið oft næstum óskiljanleg þýðing á framandi
hugsanagangi og öðru sem hefur borist hingað sem snifsi úr stærri erlendum
samfélögum. Það er ekki útlit fyrir að það muni að minnsta kosti á næstunni
leggja í það að þýða sig sjálfkrafa frá þessu og inn í sína þjóðarsál þannig að
það verði samfélag í ætt við hávaxið greinótt tré sem vex upp af sinni rót með
óhjákvæmilega útlenda græðlinga sem lífga stofninn án þess að hatur, víl og
kotakjaftæði hvíni í laufinu.
Til sjálfshjálpar að þannig megi verða að samfélagið endurskoði sig með
eigin þýðingu væri til að mynda ekki úr vegi að almenningur, en einkum
stjórnendur landsins, litu snöggvast á hvað Don Kíkóti, hinn vitri en flónski
riddari, ráðlagði fábrotna en flókna og afar gráðuga sveitakurfinum Sansjó
þegar hann fékk úr hendi hertogans til umráða fámennu og einangruðu
eyjuna á úthafi Kastilíuhásléttunnar. Hann eignaðist hana reyndar aldrei
að öllu leyti en honum tókst að stjórna henni á sæmilega vitiborinn hátt.
Að gæta að þessu sem eyjaskeggjar væri okkur ekki bara hollt til lestrar sem
dægradvöl heldur lærdóms um stjórnarfar, hyggindi og réttlæti, að leita til
hugsunar sem var komin fram á sjónarsviðið hjá mætum mönnum í spænska
heimsveldinu fyrir fjögur hundruð árum þegar seinni hluti Don Kíkóta kom
út á bók og heimsveldið, sem var blint á sjálft sig, var farið að molna með
hægð en talsverðu vopnabraki.
Efni seinni hluta Don Kíkóta frá Mancha á erindi við samtímann ekki
bara vegna snilldar í hugsun höfundar, eins manns, Cervantesar, heldur er
hægt að sjá í verkinu, sem gengur út frá höfundinum sjálfum í andstöðu við
aðra höfunda, þann sannleika að samfélag manna mótar einstaklinginn og
þjóðina fremur en einstaklingurinn móti þjóðina með yfirráðafíkn.
Að mínu viti þýðir þetta það að þýða raunveruleika einstaklings og þjóðar.
Þýðing er nauðsyn þess að þýða sama verk hvað eftir annað, hvort sem það
er samfélag eða verk á sviði bókmennta, að maður og fólk reyni að gera það
sem er ógerlegt, að vinna óvinnandi verk. Því hvers virði er það fyrir hæfan
mann og þjóð að gera eitthvað sem er hægt eða auðvelt að gera? Aðeins þeir
sækjast eftir hinu auðvelda sem eltast við og þrá hið léttvæga. En slík iðja
eða eftirhermuköllun er eitur í beinum hugdjarfra einstaklinga, riddara og
þjóða. Hið auðvelda nálgast það að vera jafn bágborið og hið alfullkomna. Af