Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Blaðsíða 108

S i g r í ð u r A l b e r t s d ó t t i r
108 TMM 2016 · 4
Ertu að segja mér að þú sért skyggn?
Nei, það er ég alls ekki. Þetta tengist kannski frekar einhvers konar næmi,
sjötta skilningarvitinu. Súrrealistarnir lögðu mikla áherslu á að virkja það
með alls konar aðferðum. Ein þeirra var hið skapandi ráf eða reiki, flânerie
en sögnin að flâner merkir að ráfa, eigra, reika um, flandra. (Ég finn því
miður enga sögn á íslensku sem er ekki miklu neikvæðari en flâner.) Í þessu
samhengi má nefna Nödju og L’Amour Fou eftir André Breton og Le Paysan
de Paris eftir Louis Aragon. Þeir héldu áfram með flânerie sem Baudelaire
hafði byrjað með. Edmund White gerir ágæta grein fyrir hinu skapandi reiki
í bók sinni The Flâneur: A Stroll through the Paradoxes of Paris.
Þeir röltu sumsé um borgina í leit að tengslum við dulvitundina, reyndu að
virkja samband vitundar og borgar til hugljómunar, slá hversdaginn töfrum.
Þenja út vitundina, leyfa borginni, umhverfi hennar og uppákomum að spila
mýstískan hugljómandi fagnaðarkonsert á þanda strengi virkrar vitundar
og vakandi dulvitundar. Þeir fóru að túlka öll tákn og fyrirbæri sem birtust
í umhverfinu, oftúlka þau gjarnan, láta þau opna möguleika. Þannig gat
strætisvagn númer 17 sem ók út úr hliðargötu orðið til þess að skáldið gekk
inn tiltekna götu að húsi númer 17 þar sem stóð undurfögur og dularfull
kona sem fylgdi skáldinu eftir og þannig leiddi eitt af öðru. Töfrar, ævintýri,
ný reynsla. Síendurbætt móttökuskilyrði og móttökuhæfni skáldsins sem
skilaði sér í texta sem gerir grein fyrir þessum upplifunum og tilraunum.
Borgarreikið var tilraun til að losna við öflugan bælingarhramm yfirsjálfs-
ins og virkja dulvitundina, draumana og innri reynslu. Sjálfur var ég undir
töluverðum áhrifum frá súrrealistunum um og upp úr 1970 og reyndi bæði
að praktísera hið skapandi reiki svo og „écriture automatique“ eða ósjálfráða
skrift. Ég reyndi að skrifa hálfsofandi en út úr því fékkst ekkert nema ólæsi-
legt hrafl og ef ég var ekki hálfsofandi var ég glaðvakandi og þá þýddi ekkert
að reyna við „écriture automatique“ því hugurinn var of meðvitaður og þar
með hamlaður. Nú. Ég gafst þó ekki upp heldur fann ráðið sem hentaði best
í þessum tilgangi, sumsé svefnleysi. Ég hélt mér vakandi í tvo, jafnvel þrjá
sólarhringa með því að þamba kaffi í ómældu magni. Ekki áfengi, ég hef
aldrei getað skrifað undir áhrifum áfengis enda hefði þessi tilraun dottið um
sjálfa sig ef ég hefði gripið til þess. Þá hefði ég bara steinrotast á fyrsta glasi
svona ósofinn. En þarna náði ég að halda mér vakandi og út úr þessu svefn-
gengilsástandi komu allmargar þéttskrifaðar síður af þó nokkuð læsilegum
texta. Upp úr honum vann ég ljóðið „Fleygiferð“ sem birtist í Ljóð vega salt
en fyrstu tvö erindin hljóða svo:
undir morgun vendi ég kvæði í kross
legg í róður upp með árar í bát
kappklæddur bíðandi rólegur bítandi á vör
hvinur í eyra lætur mér skjátlast um sinn