Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Blaðsíða 72

K r i s t j á n J ó h a n n J ó n s s o n
72 TMM 2016 · 4
Eyvindur og amma hans trúa að hann sé enn nálægur. Ruggustóllinn fer
stundum af stað án þess að nokkur komi nálægt honum, það sést öðru hverju
maður í bátnum við vatnið sem hverfur síðan eins og hendi sé veifað og ef
rafmagnið fer á kvöldin þegar Eyvindur er að slóra eru þau, hann og amma
hans, viss um að það sé afi að reka hann í rúmið.
Eyvindur heitir í höfuðið á afa sínum sem einnig hét Eyvindur og taldi sig
kominn af sjálfum Fjalla-Eyvindi sem eyddi að því er sagt er nánast allri ævi
sinni á fjöllum með konu sinni Höllu. Þau eignuðust börn og komust alltaf
undan yfirvöldum að því er þjóðsögurnar af Eyvindi herma. Eyvindur afi
aðalpersónunnar var einnig mikill fjallamaður og fórst á Kili, þar sem Fjalla-
Eyvindur bjó um sinn og þar sem Eyvindur aðalpersóna fær vissa innsýn í
ríki dauðra. Ekkert er nýtt undir sólinni. Forfeðurnir lifa í sögum okkar og
vitund og sögu þeirra er ekki lokið meðan hún er hluti af sögu okkar.
Sögu unglingsins er heldur ekki lokið þó að hann hætti að vera unglingur.
Líf eftir dauðann getur orðið að myndhverfingu um líf fullorðinnar persónu
eftir unglingsárin. Veröld unglingsins hverfur en önnur tekur við. Búlgarski
bókmenntafræðingurinn Margarita Georgieva hefur vikið að þessu frá-
sagnarminni14 í grein um höfundana Pelin og Rainov sem ekki verða ræddir
frekar hér en báðir: „… nota tvöfalt sjónarhorn, bækur þeirra eru ætlaðar
börnum og geyma ímyndir og tilvísanir til dauða mæðra og feðra en hafa
einnig persónur á barnsaldri sem deyja og börnin geta fundið til með og
þannig hugleitt sinn eigin dauðleika … tímabundin átök og dauði en farsæll
endir í kjölfarinu sýna barninu að handan bernskunnar er annar heimur.15
Í sögunni Draugaslóð er hliðarsaga af Reynolds-fjölskyldunni skosku.
Faðirinn er ríkur maður og hefur keypt íslenska góðhesta í Skagafirði.
Snemma vors þarf hann að fara með þá yfir Kjöl og koma þeim í flutninga-
flugvél á Reykjavíkurflugvelli. Þetta lætur hann syni sína skipuleggja og gera
með sér til þess að ala þá upp. Annar þeirra er tvítugur en hinn ellefu ára.
Föðurnum finnst eldri sonurinn ábyrgðarlaus slæpingi en yngri sonurinn
liðleskja. Hann ætlar að gera úr þeim fullorðna karlmenn. Í stuttu máli sagt
leggja Skotarnir alltof snemma á fjallveginn með hrossareksturinn, lenda í
illvígum byl, bræðurna hrekur frá föður sínum og tveimur fylgdarmönnum,
þeir leita skjóls í hraungjótu og verða úti. Þeir finnast ekki til að byrja með
og þegar að því kemur á aðalpersóna sögunnar, Eyvindur, þátt í líkfundinum
vegna þess að hinir dauðu eru hluti af lífi hans og vitund. Hann hefur alist
upp við þá hugmynd að ýmsar leiðir liggi milli heima lifenda og dauðra.
Þar komum við aftur að íslenskri frásagnarhefð, sérstaklega þjóðsög-
unum. Ekki fer á milli mála að Kristín Helga sækir efnivið sinn þangað.
Í Þjóðsögum Jóns Árnasonar sem gefnar voru út 1862 er að finna söguna
af Reynistaðabræðrum (líkindin við nafn Reynolds-bræðra eru ekki til-
viljun). Hún greinir frá því að árið 1780 urðu rík hjón í Skagafirði (þar sem
Reynolds-fjölskyldan keypti hestana) fyrir því að sjúkdómur kom í fjárstofn
þeirra og hann varð að skera niður. Þau urðu að senda menn yfir fjallveginn