Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Side 96

G u ð b e r g u r B e r g s s o n
96 TMM 2016 · 4
engri bók, ekki einu sinni sjálfshjálparbók, tekist að gera aðra hjartaaðgerð á
fólki en í ástarmálum.
Á sviði blekkingarinnar getur svipað átt við um þann sem skapar eða
semur sögu. Hann lýgur henni upp á sig sem einhverju sönnu þótt hann
komist aldrei í henni alveg að sjálfum sér og hann viti varla nema með lyg-
inni einni hvað hið sanna kunni að vera nema í því samhengi að með sann-
leikanum kemst maður að lyginni og með lyginni að sannleikanum, enda
hangir þetta tvennt saman á halanum. Í raun og veru vill enginn skapari vita
og síst með fullri vissu. Ef annað væri, að höfundur gæti fundið sannleika
sem fellur eins og flís við hans eigin skapandi rass hvað ritlistina varðar, þá
gæti hann ekki haldið áfram við það erfiði að þýða sjálfan sig og semja verk
úr sínum hugarheimi, það er að segja skáldverk. Lengra kæmist hann ekki
eftir að hafa fundið hinn eina sanna sannleika. Ef hann vildi halda áfram
svonefndum ritstörfum yrði eina ráðið fyrir hann að færa sig til í listinni og
fara niður á það svið að gerast rithöfundur, frásagnarmaður, sem er miklu
vænlegra hvað vinsældir og tekjur varðar. Sem slíkur þyrfti hann ekki að
stunda erfiði við þýðingar á efni úr þokukenndu heilabúri sínu heldur gæti
hann byggt ritverkin til að mynda á öðrum, alþekktu fólki sem hefur komið
við sögu í veruleikanum, eins og það er kallað. Hann getur um frjálst höfuð
strokið og nært sig óspart á lyga- eða afrekssögum annarra, kippt til sín
í lesmál kynjakvistum, körlum og konum, eiturlyfjasjúklingum eða fólki
sem þjáist stöðugt á prenti þegar helgarblað DV kemur út með svo mikið
söguefni um þjáningar sakleysis manns sjálfs en ofbeldi og syndir annarra
að það nægði þótt allir Íslendingar og nýbúar að auki gripu til pennans til
að skrifa bækur með játningum sem hjálpa öðrum við að grufla í sjálfum
sér og komast með eigin þýðingu að minnsta kosti á hálfgerða framabraut
píslarvættisins án þess að leggja sjálfan sig í einelti með eyðileggingarhvöt.
Annaðhvort það að hirða til sín fólk á veruleikasviði daglegs þrautalífs eða
hitt, að rithöfundurinn vinnur úr verkum sem hafa þegar verið samin af
öðrum en hann leitar til þeirra og færir þau mátulega mikið eða lítið í stílinn
og kryddar að kröfum tímans eða óskum keðjulesenda sem telja sér það til
hróss að vera alætur á bækur, einkum í rúminu á kvöldin fyrir svefn. Þann-
ig alætur eru yfirleitt skólagengnar, kunna erlend tungumál, fara gjarna á
ráðstefnur og kaupa tvær bækur fyrir eina á flugvöllum til að háma í sig í
vélinni.
Til lukku með það!
Ekki höfum við hér á landi verið alla tíð svona færir tungumálahestar
á menningarbeit: tvær bækur fyrir eina á flugvöllum. Ekki fyrir löngu
tíðkaðist við tungumálakennslu að nemandinn ætti bara að geta lesið, hann
þyrfti ekki á öðru að halda. Þá var óhugsandi að venjulegur maður, þorri
nemenda, hefði nokkurn tíma efni eða fengi tækifæri til að ferðast til útlanda
eða til þjóðarinnar sem talaði tungumálið sem hann átti að geta stautað sig
fram úr. Kannski var það sprottið af kvalalosta þeirra lærðu valdamanna