Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Síða 107

„ A l l t a f h á l f o p n a r d y r“
TMM 2016 · 4 107
Hver er hann þessi handalausi maður sem eigrar um í skóglausu landi?
Stóra samhengið: Hvað er stöðugt verið að fást við, fjalla um núna í
umhverfisumræðu? Inngrip mannsins í náttúruna sem er að ganga frá henni.
En það er ekki „rót meinsins“ – meinið hefur rót, taktu eftir því, eins og tré,
það vex líka eins og krabbamein. Það er ekki hönd mannsins, hæfni hans og
hæfileikar að nota hendur sínar, það er ekki rótin að meininu, heldur væntan-
lega, ja, sirka hvernig hann beitir hæfni sinni. Hvort hann stundar „sjálfbæra
notkun náttúrunnar“ eða ekki, hvort hann semsé leitar jafnvægis eða ekki.
Ljóðið segir skýrt hvað maðurinn kann, hann kann að höggva, sem er
gott og vont og sama hönd kann líka að hlúa að … og það er hægt að hlúa að
barni og tré o.s.frv.
Svo koma línurnar tvær í lokin. Vangavelta … ekki túlkun: Tökum dæmi
af eyðingu skóga á Íslandi, nærtækt dæmi. Maðurinn hjó skóginn með
höndum sínum; það sem hann gerði um leið en án þess að vita það – var að
hann hjó sínar hendur af og minnkaði um leið möguleika sína, til góðs og
ills, minnkaði möguleika til að höggva og hlúa að. Og aftur segi ég: „Trjálaus
erum við tóm“.
Eldur í húsum, draumvirknin, leitin og ráfið
ELDUR Í HÚSUM
við horfðum á eldinn læsa sig í eitt
húsið af öðru, gengum inn, fengum okkur
spæld egg súpu súrmjólk og fleira
hlustuðum á sögur þularins af eldsumbrotum
í húsunum og skildum þetta náttúrlega
ekki fyrr en rauðum bjarma sló inn á
matborðið10
Þetta ljóð úr Ljóð vega salt þykir mér sterkt og seiðandi ekki síst fyrir orða-
lagið „eldsumbrot í húsunum“ …
Þetta ljóð er ort árið 1968, fimm árum fyrir Vestmanneyjagos en ég áttaði
mig ekki á tengingunni fyrr en síðar. Ég hafði alltaf hugsað mér það sem
ljóðrænan jarðskjálftamæli sem fór af stað, þ.e.a.s. það er eitthvað mikilvægt
byrjað að víbra í andrúmsloftinu sem kemst inn í ljóðið, ER beinlínis ljóðið.
Þetta ljóð er ekkert nema þessi titringur. Ort í apríl 1968, maí er skammt
undan. Allt rólegt á yfirborðinu, gleymum því ekki að maí ’68 kom öllum
rosalega í opna skjöldu. Þetta er ort út frá draumi, öllu heldur milli-draums-
og-vöku-hugrenningum. Það er einfaldlega greinargerð fyrir því, skrifað
hratt og lítið breytt eftir fyrstu atrennu.
Svo var ég mjög hissa þegar ég sá í sjónvarpinu frá Vestmannaeyjagosinu,
þarna voru virkilega „eldsumbrot í húsunum“ – altso algjörlega konkret,
raunverulega. Ekki táknrænt eins og ég hafði haldið að þetta væri.