Hugur - 01.01.2014, Page 159

Hugur - 01.01.2014, Page 159
 Réttlæti: Stofnanir og verðskuldun 159 hugmyndirnar tvær eru hins vegar beinlínis afleiðing af því hvernig stofnanir samfélagsins eru skipulagðar. Verðleikakenning um réttlæti, eins og sú sem Þorsteinn talar fyrir og Tea Logar segir að sé næsta hversdagsleg, gerir ráð fyrir að réttlæti ráðist af siðferðilegri verðskuldun, þ.e. verðskuldun sem byggist á siðferðilegu mati. Og það er einmitt þessi hugmynd sem Rawls segir að geti ekki verið hluti af kenningu um félagslegt réttlæti. Ástæðan fyrir höfnun Rawls er fremur einföld, annars vegar staðreyndin um sanngjarna fjölhyggju og hins vegar sú hugmynd hans að fólk verðskuldi ekki verðleika sína. Í framsetningu Rawls er meiri þungi á rökunum sem spretta af staðreyndinni um sanngjarna fjölhyggju. Kenning Rawls um pólitískt réttlæti er beinlínis tilraun til að skýra forsendur þess að skilgreina megi verðskuldun sem er óháð siðferðilegu mati á verðleikum (þ.e. skilningur tvö og þrjú), enda sé ekki von til þess að neitt samkomulag muni nást um hvað fólk verðskuldi í siðferðilegum skilningi (skilningur eitt). Slíkt samkomulag verði einfaldlega að byggjast á sam- komulagi um forsendur félagslegrar samvinnu sem, í kenningu Rawls, verður til undir fávísisfeldi til að tryggja fullkomið hlutleysi. Látum verðleikana sjálfa bíða um sinn en hugum nánar að verðskuldun al- mennt. Fólk á jafnan skilið eitt frekar en annað sem eitthvað. Þetta á augljóslega við um skilning tvö og þrjú hjá Rawls – þ.e. verðskuldun sem réttmætar væntingar og verðskuldun samkvæmt reglum samfélagsins – en þetta á einnig við um skiln- ing eitt, þ.e. siðferðilega verðskuldun. Sem kennari verðskulda ég eitt, sem for- eldri verðskulda ég annað, og sem manneskja verðskulda ég kannski eitthvað enn annað. Jafnvel þótt verðskuldun mín sem kennara sé að hluta til bundin reglum samfélagsins (verðskuldun í skilningi þrjú) og að hluta til bundin réttmætum væntingum mínum (verðskuldun í skilningi tvö) verður spurningunni um það hvort ég verðskuldi virðingu nemenda minna, eða samfélagsins alls, ekki svarað einfaldlega með vísun til skilgreindra hlutverka kennarastarfsins. Hér koma einn- ig til siðferðilegir þættir enda er ég einnig manneskja, eins og nemendur mínir líka, og hlutverk mitt sem kennara er öðrum þræði að rækta mennsku nemenda sem ég ber að hluta til ábyrgð á. Sú staðreynd hlýtur að vera mikilvægari en hvaða önnur staðreynd um tilfallandi og tímabundin hlutverk sem ég tek að mér. Ýmis önnur hlutverk sem fólk er í, t.d. foreldrahlutverk eða systkinahlutverk, eru ekki nema að óverulegu leyti skilgreind með reglum samfélagsins en samt sem áður verðskuldar fólk ýmislegt, bæði súrt og sætt, sem foreldrar eða systkini. Kannski getum við sagt að mannréttindi varði það sem fólk verðskuldi einfald- lega sem manneskjur, burtséð frá öðrum eiginleikum. Borgaraleg réttindi fjalla m.a. um það sem fólk verðskuldar sem borgarar. Mikilvægi ólíkra hlutverka fyrir mat á því hvað einhver verðskuldar verður kannski skýrast þegar um yfirsjónir eða vanrækslu er að ræða. Barn á skilið að njóta frelsis og yfirleitt bera foreldrar ríka ábyrgð á að tryggja það. Þess vegna kann foreldri sem vanrækir að opna dyr fyrir barni sínu (hvort heldur í eiginlegri eða yfirfærðri merkingu) að vera sekt um að skerða frelsi barnsins síns. Sökin getur ýmist verið siðferðileg eða lagaleg. Þótt annað fólk hafi ekki heldur opnað dyrnar, jafnvel fólk sem átti þess kost, þá hefur það ekki gerst sekt um sambærilega vanrækslu. Aðeins foreldrið skerti frelsi Hugur 2014-5.indd 159 19/01/2015 15:09:37
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230
Page 231
Page 232
Page 233
Page 234
Page 235
Page 236
Page 237
Page 238
Page 239
Page 240
Page 241
Page 242
Page 243
Page 244
Page 245
Page 246
Page 247
Page 248
Page 249
Page 250
Page 251
Page 252
Page 253
Page 254
Page 255
Page 256
Page 257
Page 258
Page 259
Page 260
Page 261
Page 262
Page 263
Page 264
Page 265
Page 266
Page 267
Page 268

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.