Saga - 2013, Qupperneq 97

þó að „lögregluþjónarnir fengju skot í magann“, ef þeir skiptu sér af
kvennamálum breskra og kanadískra hermanna. Þá væri tilgangs-
laust að hefja eftirlit með kvenfólki bæjarins „fyrr en komið hefði
verið upp hælum handa þeim stúlkum, sem verst yrðu úti af
þessum völdum.“ Jóhanna segir að af þessum sökum hafi ráðningu
hennar verið frestað, en ákveðið „fyrir tilstilli“ Hermanns Jónas -
sonar, forsætis- og dómsmálaráðherra (Framsóknarflokki), að hún
gerði „tilraun til þess að rannsaka siðferðisástand í bænum“.6
Þessi aðdragandi að ráðningu Jóhönnu sýnir að lögreglustjórinn
og dómsmálaráðherrann töldu erfitt að grípa til róttækra ráðstafana
til að hindra samskipti kvenna við hermenn, nema með því að fá
almenning til liðs við sig. Hermann Jónasson hafði hlotið gagn rýni
frá hægri og vinstri fyrir að hvetja landsmenn til að taka breskum
hermönnum sem „gestum“ á hernámsdaginn 10. maí og um haustið
1940 voru merki um vaxandi andúð landsmanna á ástandinu.
Hermann hafði því ástæðu til að reka af sér það orð að hann sýndi
hernámsliðinu óhóflega gestrisni, eins og stjórnarandstaðan, Sósíal -
istaflokkurinn undir stjórn kommúnista, sakaði hann um. Flokk ur -
inn hélt uppi hörðum þjóðernisáróðri gegn ríkisstjórninni, í
samræmi við fyrirmæli Alþjóðasambands kommúnista (kominterns)
og griðasáttmála Sovétríkjanna og Þýskalands, og fjandskapaðist
við Breta. Þótt sósíalistar fordæmdu á þessum tíma stjórnvöld og
hermenn fyrir ástandið, en ekki konur, gátu þeir hugsanlega notfært
ástandið og yfirvöldin 95
6 ÞÍ. Ue. B 1/25. Jóhanna knudsen til Ólafs Lárussonar 13. janúar 1944. Í þessu
trúnaðarbréfi er að finna ítarlegasta yfirlitið yfir störf Jóhönnu og lýsingu hennar
á stormasömum samskiptum við ráðamenn og forráðamenn barnaverndarmála.
Jóhanna taldi þessa menn flesta hafa brugðist sér og þjóð sinni á örlagatímum.
ef til vill var það ein ástæða þess að hún virðist hafa haft skjöl ungmennaeftirlits
lögreglunnar á brott með sér, þegar hún hætti störfum 1945. ekki er vitað um
tilefni þess að hún skrifaði Ólafi Lárussyni, mikilsvirtum lagaprófessor, þetta
langa og innilega bréf. Að styrjöld lokinni 1945 var Ólafur, þá rektor Háskóla
Íslands, í hópi kunnra menntamanna sem beittu sér gegn beiðni Bandaríkja -
stjórnar um herstöðvar í landinu til langs tíma. Þá tók hann þátt í svonefndri
landvarnarhreyfingu (síðar nefnd þjóðvarnarhreyfing), sem barðist gegn því að
veita Bandaríkjamönnum aðstöðu á keflavíkurflugvelli 1946 af ótta við að þeir
mundu ógna þjóðerni og menningu Íslendinga. Jóhanna leit eflaust á Ólaf sem
samherja sinn í þjóðvarnarmálum 1944 öndvert við dómsmálaráðherrann, einar
Arnórsson, fyrrverandi samkennara Ólafs í Háskólan um, sem sagði henni að
lokum upp störfum hjá lögreglunni. (Ólafur Lárusson, „Landvörn æskunnar“,
Vér mótmælum allir I:2 (16. apríl 1946), bls. 2; „Rektor Háskóla Íslands“, Þjóðvörn
I:2 (4. október 1946), bls. 3.)
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 95