Saga - 2013, Síða 201

árangursríkast er við hverjar aðstæður“ (sjá Aðalnámskrá grunnskóla;
almennur hluti 2011 og greinasvið 2013, bls. 194). Hér er því varla um fullkom-
inn ósigur að ræða. Þar að auki var upptaka samfélagsfræði í stað sögu,
landafræði og félagsfræði varla markmið hópsins í sjálfu sér heldur leið að
öðrum mark miðum. eitt þeirra var að kenna nemendum að leita þekkingar
frekar en að miðla þeim einhverri tiltekinni þekkingu (sjá bls. 21). var þetta
markmið gagnrýnt harðlega í dagblöðum, talað um „fúsk og leiki“ og að
losa þyrfti skólakerfið undan oki Piagets (hins svissneska upphafsmanns
þroskakenninga sálfræðinnar, bls. 37–40). ekki vegnaði gagnrýnendum þó
betur en svo að þekkingarleit er orðin meginmarkmið samfélagsgreina eins
og þær eru núna skilgreindar í aðalnámskrá, „upplýsingalæsi“ er orðið lyk-
ilhugtak í menntun (sjá Aðalnámskrá grunnskóla, bls. 204) sem og aðferðir
„sem þjálfa samræðu og gagnrýna hugsun (Aðalnámskrá grunnskóla, bls.
203). Hér er vitaskuld flóknara að vísa til reynslu einstakra kennara, en ætli
flestir myndu þó ekki taka undir það að vægi slíkra kennsluaðferða hafi
aukist í skólastarfi undanfarna áratugi og þá einkum á kostnað „staðreynda-
kennslu“? Hér mætti nota sem vísbendingu að skv. könnun á söguvitund
evrópskra unglinga 1994–1996 settu íslenskir sögukennarar þekkingu á
staðreyndum neðar á blað sem markmið kennslu en allir samanburðarhópar
(sjá Bragi Guðmundsson og Gunnar karlsson, Æska og saga, bls. 66). Það
mætti jafnvel ganga lengra og halda því fram að stuðningur „hefðarsinna“
við staðreyndakennsluna hafi fremur flýtt fyrir endalokum hennar en hitt.
A.m.k. er vandséð að hann hafi tafið þau svo neinu nemi.
Hvað varðar sögukennslu sérstaklega þá lögðu forvígismenn samfélags -
fræð innar meiri áherslu á „að lýsa gerð þjóðfélaga á tilteknu tímaskeiði og
leita skýringa á félagslegri og menningarlegri þróun þeirra“ (bls. 25) en að
fjalla um atburðarás. Þetta markmið vakti hörð viðbrögð á pólitískum
forsendum sem „aðför að þjóðerninu“ (bls. 29) og var meira að segja talið
vís bend ing um „marxísk áhrif“ (bls. 36). voru það einkum þingmenn Sjálf -
stæðisflokks og Alþýðuflokks sem vildu að sögukennsla tæki mið af
sagnfræðilegum vinnubrögðum 19. aldar fremur en þeirrar 20. Í inngangin-
um og bókinni allri er áherslan á gagnrýnisraddir af þessu tagi og mótbyr
sem hinar nýju hugmyndir mættu. Í nýjustu aðalnámskrá grunnskólans er
hins vegar ekkert sagt um gildi þess að rekja atburðarás í sögukennslu, en á
hinn bóginn er það eitt af viðmiðum um hæfni við lok grunnskólanáms að
nemendur geti „séð hvernig sagan hefur mótast af umhverfisþáttum og
samfélagsskipulagi, þjóðfélagshreyfingum og hugmyndastefnum, viljaverk-
um og tilviljunum“ (Aðalnámskrá grunnskóla, bls. 199).
Annað af lykilmarkmiðum Wolfgangs edelsteins og félaga var meiri
áhersla á sagnfræðilega umfjöllun og að nemendur ættu þess kost að
„komast í kynni við sögulegar heimildir“ (bls. 25), kannski ekki fjarri því
sem segir í nýjustu aðalnámskrá um að nemendur þurfi að gera „sér grein
fyrir hlutverki heimilda, sjónarhorna og gildismats í sögu og sameiginlegum
ritdómar 199
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 199