Andvari - 01.01.2019, Síða 166

ANDVARI AÐ SÁ Í AKUR ÓVINAR SÍNS 165
lærisveinum sínum og nefnd er stundum Sæði sáð. Hana er að finna í sam-
stofna guðspjöllunum þremur: Matteus 13. 1–9, Markús 4. 1–9 og Lúkas 8.
4–8. Þessi dæmisaga er svo kunn að óþarft er að taka hana upp enda mun
varla vísað beint til hennar í Sjálfstæðu fólki þótt hún skapi vissulega ákveð-
inn hugblæ. Dæmisagan hefst á orðunum: „Sáðmaður gekk út að sá …“
Lærisveinarnar skilja ekki söguna og Jesús skýrir hana fyrir þeim. Sæðið er
orð guðs sem fellur í misfrjóa jörð og ber misjafnlega góðan ávöxt en jarð-
vegurinn er í raun hjörtu mannanna sem taka misvel við orðinu og gæta
misvel að því.
Það er hins vegar önnur dæmisaga sem vert er að gaumgæfa lítillega í
þessu samhengi. Hún er nefnd Illgresi sáð.7 Rétt er að taka hana upp í heild:
Aðra dæmisögu sagði hann þeim: „Líkt er um himnaríki og mann, er sáði góðu
sæði í akur sinn. En er menn voru í svefni, kom óvinur hans, sáði illgresi meðal
hveitisins og fór síðan. Þegar sæðið spratt upp og tók að bera ávöxt, kom illgresið
og í ljós. Þá komu þjónar húsbóndans til hans og sögðu við hann: „Herra, sáðir
þú ekki góðu sæði í akur þinn? Hvaðan kemur illgresið?“ Hann svaraði þeim:
„Þetta hefur einhver óvinur gjört.“ Þjónarnir sögðu við hann: „Viltu, að vér förum
og tínum það?“ Hann sagði: „Nei, með því að tína illgresið, gætuð þér slitið upp
hveitið um leið. Látið hvort tveggja vaxa saman fram að kornskurði. Þegar komin
er kornskurðartíð, mun ég segja við kornskurðarmenn: Safnið fyrst illgresinu og
bindið í bundin til að brenna því, en hirðið hveitið í hlöðu mína.“
Lærisveinarnir biðja Jesú að skýra þessa dæmisögu fyrir sér. Hann skýrir
dæmisöguna, sem er samfelld táknsaga eða allegoría, og þar kemur fram að
óvinurinn er í raun djöfullinn. En hjá Halldóri Laxness er samt augljóslega
ekki um svo afdráttarlausan skilning að ræða. Átt er við andstæðing eða
fjandmann, þ.e. óvin í bókstaflegum skilningi. En hvers vegna vísar Halldór
til þessarar dæmisögu úr Biblíunni með þessu orðalagi: Það er til í útlendum
bókum ein heilög saga …? Kannski er þetta eingöngu stílbragð. Orðið biblía
mun merkja ‘bækurnar’, það er í rauninni fleirtöluorð og vissulega eru þess-
ar bækur, það er sjálf Biblían, útlent rit. En hér kemur samt fleira til álita.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson bendir á eftirfarandi hliðstæðu við bókar-
lokin í Sjálfstæðu fólki:
Í bókarlok [Sjálfstæðs fólks] segir, að til sé á útlendum bókum saga um mann,
sem hafi orðið heilagur á því að sá í akur óvinar síns. Hér er bersýnilega átt við
skáldsöguna Innstu þrána (Den store Hunger) eftir Johan Bojer, sem kom út á
norsku 1916 og á íslensku tveimur árum síðar. Þar segir frá verkfræðingi, sem
verður fyrir hremmingum af völdum nágranna síns, en fyrirgefur honum og sáir í
akur hans.8
Björg Þorláksdóttir Blöndal þýddi þessa sögu sem kom út í Kaupmannahöfn