Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Blaðsíða 5
EIRÍKUR RögNVAlDSSON Og SIgRÍðUR SIgURjóNSDóTTIR
4
skuld er mestallt á ensku og ótextað, komið að verulegu leyti í stað
áhorfs á línulegt sjónvarp þar sem efni er með íslensku tali eða textað
á íslensku.
• Talstýring tækja. Flest tæki eru nú tölvustýrð og þessum tækjum
verður á næstunni stjórnað með tungumálinu að miklu leyti. leið-
sögutæki í bílum eru nú þegar mörgum kunn, Siri í iPhone, eða sjón-
vörp sem talað er við. Framfarir í talgreiningu eru stórstígar og búast
má við að ýmsum algengum heimilistækjum verði stjórnað með því
að tala við þau — á ensku ef íslensk talgreining verður ekki í boði.12
Þessi stafræna bylting sem oft er kölluð svo hefur jafnvel enn meiri áhrif á
stöðu íslenskunnar en þær samfélagsbreytingar sem lýst var í upphafi. Breyt-
ingarnar fóru hægt af stað og fólk áttaði sig ekki á því framan af hvað væri að
gerast en hraði og umfang breytinganna fór ört vaxandi og um miðjan síðasta
áratug vaknaði margt fólk upp við vondan draum og fór að tala og skrifa um
þau áhrif sem breytt umhverfi íslenskunnar gæti haft á stöðu og þróun máls-
ins.13 Þessi umræða varð til þess að vorið 2015 ákvað hópur fræðimanna við
Háskóla Íslands og Árnastofnun, undir stjórn prófessoranna Sigríðar Sigur-
jónsdóttur og Eiríks Rögnvaldssonar, að fara af stað með viðamikla rann-
sókn á stöðu íslenskunnar og hugsanlegum áhrifum ensku á þróun málsins,
einkum þeim áhrifum sem bærust gegnum stafræna miðla.
Ástæðurnar fyrir því að leggja rannsóknina upp á þennan hátt voru
einkum tvær. önnur var sú að þarna er um nýja tegund af málsambýli (e.
language contact) að ræða – sambýli sem lýsir sér ekki í því að fólk sem á
mismunandi móðurmál búi á sömu svæðum og sé þannig í margvíslegum
tengslum í raunheimi, heldur í stafrænu málsambýli (e. digital language con-
tact) þar sem erlent tungumál verður áberandi í tilteknu málsamfélagi og
málin búa þannig saman í sýndarheimi. Rannsókn af þessu tagi er því ný-
næmi, ekki eingöngu á Íslandi heldur einnig á alþjóðlega vísu. Hin ástæðan
var sú að hið stafræna málsambýli nær ekki síst til barna á máltökuskeiði og
unglinga þar sem málkerfið er enn viðkvæmt og í mótun, og getur því haft
12 Tinna Frímann jökulsdóttir, Anton Karl Ingason, Sigríður Sigurjónsdóttir og Eirík-
ur Rögnvaldsson, „Um nýyrði sem tengjast tölvum og tækni“, Orð og tunga 21/2019,
bls. 101–128.
13 Sjá meðal annars lindu Björk Markúsardóttur, „Ég kann þetta ekkert á íslensku“,
Fréttablaðið, 14. apríl 2015, sótt 12. desember 2021 af http://www.visir.is/-eg-kann-
thetta-ekkert-a-islensku-/article/2015704149993; Eirík Rögnvaldsson, „Um utan-
aðkomandi aðstæður íslenskrar málþróunar“, bls. 17–18.