Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Side 266
RANNSÓKNIR Á STAFRÆNU MÁLSAMBÝLI …
265
Í líkingaskilningi má sjá fyrir sér að klístraður massinn, litli heili lesenda,
nuddi sér upp við sandinn sem birtist á síðum bókar Steinars Braga svo að
kornin loði við hann eins og slímbolta sem hefur safnað upp heimilisryki
eftir svolitla dvöl undir sófa eða á bak við hurð. Afskræming Önnu er þá líka
eins og sett á svið innra með þeim sem les, ef móttakararnir og athyglisgáfan
eru með virkara móti.117 Vitund lesenda sleppur ekki úr klóm kroppsins, ekki
frekar en Anna getur flúið sundurtættan líkama sinn, að minnsta kosti ekki á
meðan menn draga andann og hjarta þeirra slær. Ef orð Steinars Braga eru
höfð í huga má sjá samsvörun milli hálendisins og hrollvekjunnar:
Mér finnst íslensk náttúra hafa tvær hliðar. Annars vegar er það
þessi ofboðslega fagra, tóma og þögla fjarvera hálendisins þar sem
gott er að vera í næði og finna sjálfan sig fjarri menningunni. Hins
vegar er myrkari hlið sem felur í sér djúpa verufræðilega angist sem
býr í hverju einasta sandkorni uppi á hálendinu. Þessi hlið er ekki
endilega vond, það fer bara eftir manneskjunni sem er þarna og á hverju
hún þarf að halda.118
Tilvitnunin tengist því hvernig einstaklingsbundin angist fjórmenninganna
magnast á hásléttum Íslands í skáldsögunni, þar sem náttúran fær einkenni
listaverks. Því fjalla orð Steinars Braga ekki síður um það hvernig skáld-
skapurinn er sem hljómbotn fyrir hugarstarf lesenda, geðshræringar og
minningar. Í Hálendinu virkjar Steinar Bragi mannslíkamann ekki ósvipað
Kjartani Aðalsteinssyni. Til þess að skýra þetta nánar þarf að líta inn í innstu
kima hryllingshússins á söndunum.
Versti staðurinn í kastala Kjartans er leyniherbergi sem liggur inn af
bókasafni karlsins, á bak við leðurbundnar bækur sem eru farnar að bólgna
og mygla. Leðrið sem þekur bókakilina gerir það að verkum að veggurinn
minnir á húð; gamalt og rotnandi hold – handan skinnbandsins er leyndar-
málið geymt. Til þess að komast inn þarf að draga út bók sem kallast Há-
lendið. Sú sem gengur inn í herbergið er blaðamaðurinn Anna, þá ekki aðeins
í hlutverki kvenna í ótal hrollvekjum, heldur líka í hlutverki lesenda hroll-
vekjunnar sem segja má að gangi inn á vonda staðinn um leið og þeir opna
bókina. Anna ræsir húsið með ótta sínum, rafstraum úr veggjunum leiðir um
hana alla. Hún finnur það sem húsið finnur og óskapnaðurinn kemur í ljós:
117 Antonio R. Damasio, Self Comes to Mind, bls. 103–104.
118 Silja Bára Hauksdóttir, „Vildi glaður vera laus við hryllinginn“ [skál. mín.].