Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2021, Blaðsíða 249
SIgRÚn MARgRéT gUðMUnDSDóTTIR
248
Með skáletruninni „taugaveðri“ beinir Steinar Bragi athygli lesenda að orð-
inu og merkingaraukum þess, sem hann setur í samhengi við heilann. Þann-
ig mætir virkni náttúrunnar líkamsstarfinu í tilvitnuninni, nú í tengslum við
drekana sem spúa eldi í því sem virðist vera fljótandi hraun. Þeir minna á
frumstæða hluta heilans, sem gjarnan er vísað til sem „drekans“. Drekarnir
eru tveir í heilanum, líkt og flekarnir í tilvitnuninni. Þeir eru hluti af rand-
kerfi heilans ásamt möndlu og undirstúku.74 Drekarnir taka við skilaboðum
frá möndlunni og hjálpa okkur til dæmis að greina hvort við stöndum frammi
fyrir ógn og hvort grípa þurfi til aðgerða, en það reyna sögupersónur Há-
lendisins að meta nánast alla frásögnina. Þessu ástandi lýsa orð Vigdísar sem
leitar svara hjá einum af íbúum hálendisins: „Við erum ekki reið við ykkur,
við erum hrædd! Við viljum bara fá að vita hvað er að gerast!“ (220) ótti
getur valdið því að þeir sem upplifa hann „frjósa“ og „lamast“.75 Þannig eru
viðbrögð Önnu við ógninni undir lok sögu holdgerð í líkama hennar, en það
er óhætt að segja að hún frjósi á vægast sagt óhugnanlegan hátt þegar hún er
svipt skynfærum og getunni til að tjá sig. Hún verður blind, mállaus, heyrn-
arlaus og fullkomlega getulaus. Klippt hafði verið framan af tungu hennar,
einhverju hafði verið stungið í augu hennar, „fingurnir höfðu verið klipptir
af niðri við handarbakið“ og hún heyrði ekki neitt þó að Vigdís „hrópaði inn
í eyrun“ (218). Anna speglar líklega ástand ýmissa meðal almennings dagana
eftir hrun. Hún er einnig tákngervingur þess sem gengið hefur verið á, ekki
síður auðlinda en einstaklinga því „Anna var eins og náttúran, […] blind,
heyrnarlaus og mállaus“ (221).
Líkindi hálendisins og randkerfisins í heilanum birtast ekki síst í eld-
stöðinni Öskju í Dyngjufjöllum, sem ferðalag söguhetjanna hverfist um.76
74 Sjá til dæmis Rand S. Swenson, Review of Clinical and Functional Neuroscience, sótt 8.
nóvember 2021 af http://www.dartmouth.edu/~rswenson/neuroSci/chapter_9.html.
75 Undir- og hliðarhluti (e. basolateral) möndlunnar og framennisblað (e. prefron-
tal cortex) eru samtengd svæði sem virðast vera mikilvæg í tjáningu óttaminninga.
Úrvinnsla verður í gagnvirkri vörpun á milli svæðanna sem veldur viðbrögðunum.
Carl W. Stevenson, „Role of amygdala–prefrontal cortex circuitry in regulating the
expression of contextual fear memory“, Neurobiology of Learning and Memory 96:
2/2011, bls. 315–323, hér bls. 315.
76 Steinar Bragi hefur fjallað um frumstæða heilastarfsemi í skáldsögum sínum. Í Himn-
inum yfir Þingvöllum útskýrir sögupersónan Boppi til dæmis að „drifkraft heims-
sögunnar sé að finna í því hvernig hvatirnar teygi „klær sínar“ út úr „skriðdýrsheil-
anum“ og inn í „fínleg[an] útsaum siðmenningarinnar“. Steinar Bragi, Himinninn
yfir Þingvöllum, Forlagið, Reykjavík, 2009, bls. 113. Björn Þór Vilhjálmsson ræðir
sérstaklega um dauðahvötina í „Dögum þagnar“ í tengslum við síðverk Freuds. Sjá,
„Skrif við núllpunkt“, bls. 149.